Su Politikaları Derneği Başkanı Dursun YILDIZ’ın yazısı: Ya gelecek sene de kurak geçerse?

Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nün Son 12 aylık meteorolojik kuraklık haritasına bakıldığında Karadeniz bölgemizin tümü hariç ülkemizin diğer bölgelerinde değişken şiddette kuraklığın hakim olduğu görülmektedir. Burada olağanüstü kurak illerimiz Tekirdağ, Çanakkale ,Manisa, Ankara, Karaman ,Hatay, Gaziantep, Adana, Adıyaman, Şırnak, Diyarbakır, Şanlıurfa, ve Siirt olarak ortaya çıkmaktadır.

Kesikköprü Barajı

İzmir’de ve bazı kentlerimizde su kesintileri başladı ancak Ankara ve İstanbul’daki barajların doluluk oranlarına ve Ankara ve İstanbul’un su temin sistemlerine bakıldığında bu yıl İstanbul ve Ankara’da miktar olarak su sorunu yaşanmayacağını söyleyebiliriz. Ancak Ankara’da Barajlardaki ortalama doluluk oranı yüzde 9’a düştüğü için kente önümüzdeki dönemde  Kesikköprü Barajından verilen Kızılırmak suyu artacaktır. Bu da Ankara’da belirli bölgelerde  su kalitesinde düşüşlere neden olacaktır. Yani Ankara’da miktar olarak değil su kalitesi olarak sorun yaşanabilir. Bu nedenle su kesintisi de olmaz.

Kentsel Su Yönetimi risklere hazır mı ?

Kentlerin su yönetimlerinin  her yılın başında su temin güvenliği risk analizi yapmaları gereklidir. Bu analiz özellikle, kurak geçen bir yılın sonunda yeni su yılına kısmi dolu baraj rezervuarlarıyla giren kentler için zorunluluktur. Bu durumda olası bir su kesintisi ile karşı karşıya kalmamak için “su talebi yönetimi planı” uygulamaya konulur. Yani olası bir su kesintisinin yaratacağı krizi önlemek için önceden çeşitli senaryolara göre risk yönetimi yapılır. Çünkü su bitince kriz başlar ve yönetilecek bir şey kalmaz. Bu nedenle kentlerde su kesintisi için değil esas olarak suyun kesilmemesi için hazırlıklar yapılır. Bu kapsamda riskin artabileceği görüldüğünde alınması gereken çok sert, radikal önlemler önceden uygulamaya konulur. Bunlar yapılmadığında ortaya çıkacak kriz durumunda yapılacak tek şey kalır ;o da suların kesilmesidir.

Barajlarda %5’in altındaki su güvenli değil

Bir barajın ölü hacmi ,yani aktif olarak kullanılmayan hacim baraj ömrü boyunca  o bölgede birikeceği tahmin edilen sediment (tortu) hacmine göre değişiyor.  Bu bölgede  tortu birikmeden önce su biriktirildiği  için bu su çok kritik dönemlerde kullanılabiliyor.  Bu hacım içme ve kullanma suyu barajlarında  genellikle toplam hacmin yüzde 10’u civarındadır. Genellikle barajlarda su alınan aktif hacimdeki su kullanıldıysa artık su çekilmez. Ancak ölü hacmi büyük olan barajlardan, su sıkıntısı döneminde  ölü hacimden de  su çekimi yapılmaktadır. Genel olarak bir barajın toplam su  hacmi yüzde 5’e düştüğünde su çekimi güvenliği, hem miktar hem de su kalitesi açısından tehlikeye girmektedir. Bu durumda su kesintileri kaçınılmaz hale gelmektedir.

Gelecek yıl da kurak geçerse !

Bu soru  bugünkü koşulları anlamak ve alınması gereken önlemleri objektif olarak ortaya koymak için çok önemli. Bu soru bugünden itibaren su ile ilgili tüm kişi kurum ve kuruluşlar tarafından  sorulmalıdır. Çünkü ülkemiz bir bölgesel kuraklıklar ülkesidir ve bu kuraklıkların şiddeti  ve  sıklığı artarak devam etmektedir. Bunun yanısıra sıcak hava dalgalarının etkisi her yıl artmaktadır.   İklim bilimciler ,meteoroloji uzmanları iklim değişikliğinin su kaynakları üzerindeki etkilerinin artarak süreceğini belirtiyorlar.

Bu nedenle ;su yönetimi, su kullanımı, konusunda yapılan bilimsel , teknik, politik tüm açıklamalarda bilinen kavramları  tekrar etmek  yerine bu soruya yanıt verilmeli ve alınması gerekli tedbirler konusunda yenilikçi görüş ve öneriler açıklanmalıdır. Artan riskin krize dönmesini engelleyecek, bu konudaki kırılganlığı azaltacak tedbirlerin alınmasına ve  eksikliklerin giderilmesine hızla başlanmalıdır. Su yönetiminde riskler hızla artıyor

Ülkemizin bazı bölgeleri 2 yıldır bölgesel kuraklık etkisi altında. Bunun kentlerimiz için anlamı, Ekim ayında başlayacak yeni su yılına boş baraj depoları ile girecek olmalarıdır. Önümüzdeki sonbahar ve kış yağışlarının  normallerin çok altında gerçekleşmesi durumunda bazı kentlerimizde su temininde büyük zorluklar yaşanır. Önümüzdeki yılın meteorolojik olarak kurak geçmesi bölgesel su krizlerini  ve bazı kentlerimizde  su kesintilerini arttırır.

Meteorolojik kuraklık tarımsal kuraklığa döner ve özellikle yağmura dayalı kuru tarım ürünlerinden başlamak üzere sulu tarımla yetiştirilen birçok üründe bu sene olduğu gibi rekolte düşüşü ve kalite kayıpları yaşanır.

Kuraklığın gıda güvencesi ve gıda fiyatları  üzerine etkisi artıyor

Tarımsal Kuraklık ve yaşanan zirai don bu yıl bazı meyvelerimizi ve  özellikle yağmura bağlı kuru tarım ürünlerimizi çok etkiledi. Sulama programındaki kuraklığa bağlı kısıtlamalar da diğer sulu tarım ürünleri üzerinde etkili oldu. Bu yıl buğday, arpa, mercimek, nohut, ayçiçeği, pamuk, çeltik gibi ürünlerde önemli rekolte kayıpları yaşanıyor. Kuraklık ve suyun istenilen zamanda verilememesi  aynı zamanda ürün kalitesini de etkiliyor. Sıcak hava dalgaları ve aşırı sıcaklıklar ürünün gelişme dengesini bozuyor. Kuraklık tarım üzerinde çok ciddi bir tehlike oluşturuyor.

Bu yıl ülkemizde buğdayda yüzde 20   arpa, nohut ve kırmızı mercimek  rekoltesinde %30’a varacak kayıpla öngörülüyor. Pamukta ve çeltikte kayıp oranının ise yüzde 20 civarında olacağı tahmin ediliyor. Bu durum  gıda fiyatlarında artış baskısı yaratacak ve buğday ayçiçeği başta olmak üzere ithalatın artmasına neden olacaktır.

Bu yıl yaşanan  ve birçok sektörü olumsuz etkileyen kuraklığın gelecek sene de artarak sürmeyeceğini kimse söyleyemiyor. O zaman herkesin kafasındaki  o soruyu artık sormak gerekiyor. Ya gelecek sene de kurak geçerse ?

Yazar hakkında

Araştırmacı Yazar ve Akademisyen Dursun YILDIZ Su Politikaları Derneği Kurucu Üyesi ve Başkanı, Su Politikaları Uzmanı, Akademisyen, İnşaat Mühendisi. 1958 yılında Samsun’da doğdu. İTÜ İnşaat Fakültesi’nden mezun olduktan sonra Devlet Su İşleri’nde çalışmaya başladı, kurumun çeşitli daire başkanlıklarında yöneticilik yaptı. Bu süre içinde Hollanda’da Uluslararası Hidrolik Enstitüsü’nde 1 yıl lisans sonrası, ABD’de ise 3 aylık uygulama eğitimleri aldı. Daha sonra Hacettepe Üniversitesi Hidropolitik ve Stratejik Araştırma ve Uygulama Merkezi’nde Su Politikaları alanında Yüksek Lisans çalışmasını tamamladı. Bu arada Ankara Üniversitesi ATAUM’da AB Uzmanlığı ve Uluslararası İlişkiler Uzmanlık diploma eğitimlerini de tamamladı. Yıldız DSİ’de çalıştığı süre boyunca üniversitelerde de ders verdi. Su ve Toprak Yönetimi, Su Güvenliği, Su Sorunları, Orta Asya Suları, Orta Doğu Suları, Su Savaşları gibi konularda 15 adet kitabı ve çok sayıda rapor ve uluslararası dergilerde yayınlanmış makalesi var. TEMA Bilim Kurulu üyesi olan Yıldız, Uluslararası Su Yönetimi ve Diplomasisi dergisinin editörlüğünü yapıyor ve İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü’nün Uluslararası Su Kaynakları Bölümü’nde Su Politikaları dersi veriyor.