Perspektif: Esed rejiminin devrilmesi ve Irak’ın Suriye politikası

◆ Suriye’de muhaliflerin ilerleyişi Irak’ta nasıl karşılandı?

◆ Irak hükümeti Suriye’deki gelişmelerin başlangıcından sonuna kadar
nasıl bir yaklaşım benimsedi?

◆ Esed rejiminin devrilmesinin Haşdi Şabi üzerindeki potansiyel etkileri neler olabilir?

TÜHA / TÜRKUAZ İnternational News Agency

Sakarya Üniversitesi Ortadoğu Enstitüsü araştırma görevlisi ve Türkiye’nin saygın, güvenilir Ankara merkezli bir düşünce kuruluşu olan SETA Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı için Recep Tayyip GÜRLER, “Esed rejiminin devrilmesi ve Irak’ın Suriye politikası” başlıklı bir Perspektif yazı kaleme aldı.

HTŞ’YE YÖNELİK ENDİŞELER VE IRAK HÜKÜMETİNİN TUTUMU

Suriye’de muhalif gruplar Şam’a doğru ilerlerken Irak Başbakanı Sudani 3 Aralık’ta Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile telefon görüşmesinde mevcut endişelerini yineledi. Başbakan Sudani, Suriye’de grupların ve mezheplerin etnik temizlik kurbanı olmaması için sadece seyirci olarak kalmayacağını belirterek çatışmanın etkilerini hafifletmek için Irak’ın katkı sağlamaya hazır olduğunu belirtti.

İki liderin görüşmesinden iki gün sonra Ahmed Şara (Colani) bir video mesajı yayınlayarak Iraklı yetkililerin açıklamalarına yanıt verdi. Suriye’deki durumdan endişe duyan Irak başbakanı ve bazı Iraklı siyasetçilere Irak’ın güvenliğine zarar vermek gibi bir niyetlerinin olmadığı konusunda garanti veren Colani, Irak’ı Suriye’deki olaylar karşısında tarafsız kalmaya ve Haşdi Şabi de dahil olmak üzere Irak askeri güçlerini bu olaylara dahil etmekten kaçınmaya çağırdı.

Colani diğer yandan Suriye’deki çatışmaların Irak’a sıçramayacağı konusunda teminat verdi ve HTŞ ile Irak hükümeti arasındaki siyasi ve ekonomik bağların güçlendirilmesi çağrısında bulundu.

Colani’nin açıklamasından bir gün sonra ve Şam’ın düşüp Esed rejiminin devrilmesinden de iki gün önce 6 Aralık’ta İran, Suriye ve Irak dışişleri bakanları Suriye’deki son gelişmeleri ve bunun bölgesel yansımalarını görüşmek üzere Bağdat’ta toplandı.

Toplantı sonrası yapılan açıklamalarda İran ve Suriye dışişleri bakanlarının gelişmelerin ABD ve İsrail tarafından planlandığı, Suriye’de “teröristler”in kazanmasının bölgede krize yol açacağı minvalinde ortak bir dil kullandıkları görülürken Irak Dışişleri Bakanı Fuad Hüseyin ise ağırlıklı olarak Irak topraklarının ve halkının güvenliğine odaklanan bir açıklama yaptı. Ayrıca sınırda güvenlik önlemlerinin alındığını ve Irak halkının endişe etmemesi gerektiğini de belirtti.

Muhaliflerin ilerlediği ilk günlerden itibaren bu gelişmelerin hem Irak hem de bölge için vahim sonuçları olabileceği uyarısında bulunan Sudani, Esed’in
devrilmesinin ardından yaptığı açıklamalarda yeni bir istikrarsızlığın dini ve etnik azınlıkların daha fazla zulme uğramasına yol açabileceği endişesi taşıdığını vurguladı.

Suriye’deki çok kültürlülüğün ve toprak bütünlüğünün sağlanması için uluslararası toplumun sorumluluk alması gerektiğinin de altını çizdi. Suriye’deki olaylara ortak bir bölgesel yanıt verebilme arzusuyla bir diplomasi trafiği yürüten Sudani, ABD’li üst düzey yetkililer ve bölgesel liderlerle birkaç toplantı organize etti. 11 Aralık’ta Ürdün’e bir ziyaret gerçekleştiren Sudani bu ziyarette Ürdün Kralı II. Abdullah ile Suriye’deki gelişmeleri ele aldı.

Irak’ın ortak bir Arap koordinasyonu sağlama çabasının parçası olduğunu ifade eden Sudani, Ürdün ziyaretinin Suriye halkının özgür iradesine saygı, Suriye’nin toprak bütünlüğünün korunması, etnik ve dini çeşitliliğinin korunması konularına odaklandığını belirtti.

Irak Başbakanı Sudani’nin Ürdün ziyaretinden iki gün sonra ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, Bağdat’a ani bir ziyaret düzenledi. Blinken gazetecilere
yaptığı açıklamada ikili görüşmede Suriye’de mezhepçi olmayan kapsayıcı bir hükümet kurularak teröre ortam hazırlamayan politikalar üreten bir siyasi geçiş süreci
üzerine odaklandıklarını belirtti.

Blinken ayrıca güvenlik konusunda ABD’nin Irak ile birlikte çalışmaya ve Irak’ın egemenliğinin güçlendirilmesi ve korunması için her zaman iş birliğine hazır olduğunu ifade etti. 18 Aralık’ta ise Suudi Arabistan’a giden Sudani, Veliaht Prens Muhammed bin Selman ile görüştü.

Irak Başbakanlık Ofisi görüşülen konular arasında Suriye’deki olayların yansımalarına ilişkin ortak koordinasyon üzerinde mutabık kalmanın öneminin de yer aldığını vurguladı. Sudani ayrıca Suriye ve bölgesel yansımaları konusunda bölgedeki dost ülkelerle iş birliği yapmaya hazır olduğunu da dile getirdi.

Esed’in devrilmesinin ardından politikalarında değişim yaşandığı eleştirilerine rağmen Sudani en azından kamuoyu önünde İran destekli Şii Koordinasyon
Çerçevesindeki müttefikleriyle birlikte hareket etmeye devam etti. 19 Aralık’ta el-Irakiye kanalına verdiği röportajda ise Suriye’ye yaklaşımında herhangi bir değişiklik olmadığını ve Şam’da diplomatik misyonlarının göreve başlamaya hazır olduğunu ifade etti.

Aralık sonunda Başbakan Sudani’nin açıklamalarına paralel gelişmeler yaşandı. Önce Irak istihbarat şefi liderliğindeki bir heyet Suriye’ye giderek Colani ile bir görüşme gerçekleştirdi. 30 Aralık’ta ise Irak Dışileri Bakanı Fuad Hüseyin, Suriye’nin yeni dışişleri bakanı olarak göreve başlayan Esad Hasan Şeybani ile bir telefon görüşmesi gerçekleştirdi.

Görüşme sırasında iki ülke arasındaki diplomatik temasların artırılması ve ilişkilerin geliştirilmesine vurgu yapıldı. Diğer yandan ise Irak’ın en önemli güvenlik kaygısı olarak ön plana çıkan DEAŞ’ın yeniden güçlenmesi endişesine karşı Bağdat ve Şam yönetimleri ortak adımlar atmaya hazır olduklarını teyit ettiler.(devam edecek-HAŞDİ ŞABİ’NİN TUTUMU VE POTANSİYEL GELECEĞİ)

***

Yazar hakkında

RECEP TAYYP GÜRLER
Sakarya Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü’nden mezun olmuştur. Yüksek lisans eğitimini “Şii Aktörlerin Irak Politikasındaki Yeri” tezi, doktora eğitimini de “Irak’ın İran Politikasında Lockeçu ve Kantçı Kültürün Yansımaları: Rekabet, Çatışma ve Dostluk (1958-2020)” teziyle Sakarya Üniversitesi Ortadoğu Enstitüsü’nde tamamlamıştır. Halihazırda Sakarya Üniversitesi Ortadoğu Enstitüsü’nde araştırma görevlisidir.