Ukrayna konferansı neden Suudi Arabistan’da düzenleniyor?

* Suudi Arabistan, hafta sonu Ukrayna’daki müsabaka hakkında Türkiye’nin katılacağı bir konferansa ev sahipliği yapacak. 

* Peki Riyad böyle bir barış girişiminde neden bulunuyor?

TÜHA / TÜRKUAZ İnternational News Agency

TÜHA Haber’in Deutsche Welle’ye dayandırdığı haberine göre, Suudi Arabistan, Rusya ve Ukrayna arasında süren savaş koşullarında bir rol üstlenmeye hazırlanıyor.

Türkiye’nin de bulunduğu yaklaşık 30 yörenin üst düzeyini barındırmak, Ukrayna’daki savaşın nasıl sona ereceğine ilişkin görüşmelerde bulunmak üzere Cidde kentine davet etti.

Davetliler arasında Brezilya, Hindistan ve Güney Afrika’nın yanı sıra Endonezya, Meksika, Zambiya ve Mısır gibi ülkeler bulunuyor. Birleşik Krallık, Polonya ve Avrupa Birliği’nin (AB) yaşadıkları de konferansa katılacaklarını teyit etti. Çin’in katılımını sağlayıp sağlamacağı henüz belirsiz. Rusya ise konferansa davet edilmedi.

Toplantı, Suudi Arabistan Ulusal Güvenlik Danışmanı Musad bin Muhammed el Ayban başkanlığında ve ulusal güvenlik danışmanları düzeyinde yapılacak. Toplantıda Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy’nin çatışmaları sona erdirmeye yönelik 10 maddelik açıklamanın ele alınması bekleniyor. Plan, “Rus birliklerinin Ukrayna’dan tamamen yayılması, tüm savaş esirlerini ve sürgünleri serbest bırakması, gıda ve enerji dağıtımı” gibi konuları kapsıyor.

Peki böyle bir Ukrayna konferansı neden sona erene kadar uluslararası toplantı pek öne çıkmadan Suudi Arabistan’da yapılıyor?

“Suudi Arabistan itici güç olmak istiyor”

Almanya’daki muhafazakâr Hıristiyan Birlik partilerine (CDU/CSU) yakınlığıyla ilgili düşünce kuruluşu Konrad Adenauer Vakfı’nın (KAS) Ortadoğu uzmanlarından Simon Engelkes, “Bu inisiyatif, tam da Suudi Arabistan’ın kendini müzakere ve yürütmeyi gerçekleştirmek için bir itici güç olarak edinmek istenilen dönemde ortaya çıkıyor” diyor.

Suudi Arabistan, başta Amerika Birleşik Devletleri (ABD) olmak üzere Batı’nın geleneksel rakiplerinden biri. Ancak bunun paralelinde Riyad, Pekin ile iyi ilişkilere sahip. İki küresel petrol devi olan Suudi Arabistan ve Rusya kısa süre önce OPEC (Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü) kendi bünyesinde yaşamış olsa da Riyad’ın Moskova ile ilişkileri de kötü değil.

Ancak Suudilerin, Batı ile ilişkilerinde uzun süredir yaşadıkları hayatlar var. Yemen’deki savaş ve Suudi Arabistan’daki insan haklarını korumaları de bu sıkıntıları tetikliyor. Muhalif Suudi Gazeteci Cemal Kaşıkçı’nın İstanbul’daki Suudi Başkonsolosluğu’nda 2018 yılında vahşi bir tarzın sonu, Batı ile Suudi Arabistan arasındaki geleneksel gelecekte bir dönüm noktası olmuştur. Cinayetin arkasında Veliaht Prens Muhammed Bin Selman’ın şüphelenmesi, Suudi Kraliyet Ailesi’nin itibarına da büyük bir leke sürmüştü.

[Suudi Gazeteci Cemal Kaşıkçı, İstanbul’daki Suudi Arabistan başkonsolosluğunda öldürülmüştü. Fotoğraf: picture-alliance/dpa/H. Cemali]

Batı’nın Rusya’ya karşı uygulanan yaptırımlar ve bu yaptırımlar sonucu artan petrol fiyatlarından fayda sağlayan Suudi Arabistan için Ukrayna konferansı öncelik olarak bir prestij projesi olma aşamasını taşıyor. KAS yöneticisi Engelkes, “Veliaht Prens, Kraliyet’in bir bölgesel güç olarak yönetici yöneticilerini yönetiyor. Bu, (Suudi Arabistan’ın) ezeli düşmanı İran’la ve Yemen’deki savaş yönetiminin görevlendirmesiyle de kendini gösteriyor” diyor. Engelkes, Bin Selman’ın bu çabalarıyla Suudi Kraliyeti’nin Hükümdarlığını kendi yürüttüğü da manzarayı hedeflediğini savunuyor.

REKLAM

Cidde’deki barış görüşmesinden beklentiler neler?

Öte yandan kimse hafta sonu Suudi Arabistan’da barışmanın sağlanması yolunda bir adım atılmasını beklemiyor. Özellikle Rusya’nın masada olmayışı, bu ihtimali zaten imkansız kılıyor. Konferansta temsil edilen okulların çoğunluğu Ukrayna’nın topraklarının üzerinde bulunan kınamalarına rağmen şu ana kadar net bir biçimde taraf tutmaktan kaçınmasını da unutmamak gerekiyor.

Ortadoğu araştırmacısı Engelkes’e göre, ancak söz konusu okulda konferansa katılacak olması, küresel zararlara yol açan bu savaşın sonunun getirilmesini istediklerin bir işaret. KAS ayrıca uzmanı, “Cidde’deki görüşmelerde Zelenskiy’nin maddelik barış tesisinin baz alınması olması, pekala Ukrayna’ya bir destek olarak değerlendirilebilir” aktarıyor.

Konferans savaşının sona ermesi ne anlam taşıyor?

Riyad’ın çabaları Avrupa’da etkileri olarak bir çeşit kısıtlama kumar olarak görülen de uzmanlar bu konuda farklı görüşte.

Bonn Doğu ile Ortaklık Uygulamalı Araştırma Merkezi’nden Sebastian Sons, Ukrayna savaşının Suudi Arabistan’da Avrupa içi bir çatışma olarak görülmeyene dikkat sonucu Rusya’ya karşı benimsenen sert tavır, özellikle de İran ile yaşananlarda yalnız bırakıldığını Suudiler tarafından pek iyi anlaşılmadığını düşünüyor. Sons, “Çatışmalara yönelik farklı yaklaşımlar benimsenmesi, Suudi Arabistan’da çifte standart olarak algılanıyor” değerlendirmesini yapıyor.

KAS araştırmacısı Engelkes de Suudilerin muhafaza inisiyatifinin düşüncesinden uzak, pragmatik bir ekonomi ve güvenlik politikası anlayışı olduğu kanısında. Engelkes, Riyad’ın, başka farklı okullarda de güçlü bir biçimde katılım sağlayacağını konferans ile uluslararası siyaseti bloklamaya indirgeyen ‘Rusya Batı’ya karşı’ yaklaşımından bir sapmayı da mümkün kıldığını söyledi.