Türkiye’nin eski çağlardan kalma en büyük çocuk mezarlıklarından biri Diyarbakır’da bulundu

Diyarbakır’da Silvan Barajı’nın suları altında kalacak olan Silvan ve Kulp ilçeleri arasındaki bölgede bulunan tarihi eserlerin kurtarılması için 2021 yılında başlayan kazılarda, tarihçileri heyecanlandıran bulgular ortaya çıkıyor. Kulp ilçesine bağlı İnkaya Köyü yakınlarında çıkan toplu çocuk mezarlığı da bunlardan biri.

TÜHA / TÜRKUAZ İnternational News Agency

Eski çağlarda taş ocağı olarak kullanıldığı belirlenen alandaki kazılarda, geçen yıl çocuklara ait birkaç mezar bulundu. Bunun üzerine çalışmaları bu alanda yoğunlaştıran arkeologlar, Türkiye’nin eski çağlardan kalma en büyük çocuk mezarlıklarından birini ortaya çıkardı.

Kazılarda bugüne kadar 72 çocuk iskeletine ulaşıldı. VOA Türkçe ekibi çekim yaparken 73’üncü mezarın yeri tespit edilerek iskeletin çıkarılması için çalışmalara başlandı. Mezarlarda bulunan ve 0-6 ile 9-13 yaş aralığındaki çocuklara ait olduğu tahmin edilen kemikler, önce kazı evine taşındı. Burada gerekli ayrıştırma ve temizlik çalışmaları yapıldıktan sonra antropolojik inceleme yapılmak üzere Gaziantep Üniversitesi’ne gönderildi.

Çocuk mezarlarına ilişkin VOA Türkçe’ye bilgi veren Diyarbakır Müze Müdürü ve Kazı Başkanı Müjdat Gizligöl, mezarlığın önemli bir buluntu olduğunu söyledi. Mezarlığın Türkiye’de şimdiye kadar bulunan en büyük toplu çocuk mezarlarından biri olduğunu dile getiren Gizligöl, “Bu keşif bizi çok heyecanlandırdı. Çünkü Türkiye’deki arkeolojik kazılarda şu ana kadar bu denli yoğunlukta çocukların gömüldüğü bir alan bulunmamıştı ki şu ana kadar 0-6 ve 9-13 yaşlarındaki 72 çocuğa ait mezarlar bulundu. Şimdiye bu kadar büyük bir mezarlık alanı bulunmamıştı. Bu yüzden bu çok kıymetli bir keşiftir, bizim açımızdan” dedi.

Dönemin yaşam tarzına ışık tutacak

Gizligöl, antropolojik incelemelerden sonra ortaya çıkacak verilerin bölgenin yaşam tarzına ışık tutacağını ifade ederek şunları söyledi: “Gaziantep Üniversitesi’nden antropolog hocamız Nazlı Akbaş’la birlikte bu çocuk mezarlarıyla ilgili yorumlamamız devam ediyor. Çocuklar ne maksatla oraya gömüldü, bir hastalık sonucunda toplu bir şekilde mi gömüldü yoksa uzun süre boyunca orası taş ocağı olarak mı kullanıldı? Bunlarla ilgili incelemeler sürüyor. Çocuk mezarları köydeki insanların beslenme şekillerini, beslenme geleneklerini, oradaki demografik yapıyı, Kulp ve Silvan’la olan ilişkisini, hatta ticari boyutu ya da dışarıdan gelen beslenme alışkanlıklarını gibi birçok veriyi bize sunacaktır. Yüksek olasılıkla taş ocağı vasfını yitirdikten sonra orası bir çocuk mezarlık alanına dönüştürüldü.”

Kemiklerin tam yaşının belirlenebilmesi için bir süre sonra TÜBİTAK’ta bulunan iskeletler üzerinde karbon testi yapılacak.

İnkaya Köyü kazıldıkça tarih çıkıyor

İnkaya Köyünde mezarlıkla birlikte Bizans dönemine ait bir kilise, tonozlu sarnıç, kaya konutları ve kaya mezarları da ortaya çıkarıldı. Bulunan kilisenin 1500 yıllık olduğu tahmin ediliyor. Kilisenin içinde ve çevresinde de çok sayıda mezar olduğunu vurgulayan Gizligöl, “İnkaya köyünde yaptığımız kazı çalışmalarında 5’inci yüzyıla ait bir Bizans kilisesine rastladık. Yüksek olasılıkla Bizans kilisesi 7. yüzyıldan sonra kullanılmamış. Yani bir nevi terk edilmiş. 9’uncu yüzyıldan sonra yaklaşık 400 yıl boyunca da orası mezarlık alanı olarak kullanılmış. Kilisenin etrafında ve kilisenin içerisinde de çok sayıda mezara rastladık” diye konuştu.

Kazı çalışmaları tamamlandıktan sonra kilisenin üstü, baraj sularından zarar görmemesi için betonla kapatılacak.

Türkiye’deki antik çocuk mezarlıkları

Türkiye’nin değişik yerlerinde yapılan kazılarda çok sayıda çocuk mezarlığı ortaya çıkarıldı. Konya’nın Karatay ilçesindeki Savatra Antik Kenti’nde yapılan kazılarda, milattan sonra 4 veya 5’inci yüzyıla tarihlenen toplu çocuk mezarı bulundu. Mezarlıkta fetüslerden 13-14 yaşına kadar, 42 adet iskelet bulundu.

Bitlis’in Ahlat ilçesindeki Selçuklu Meydan Mezarlığı’nda 2021 yılında yapılan kazılarda ise 19 çocuk mezarı bulundu.

Çanakkale’nin Bozcaada ilçesindeki Tenedos antik kentinin nekropolis alanında 2023 yılında yapılan kazılarda da çocuk mezarları ortaya çıkarıldı.

Gazeteci* Mahmut BOZARSLAN