Türk-Amerikan İlişkilerinde Devamlılık ve Değişim
Kadir ÜSTÜN, SETA Washington D.C. Koordinatörü
Kasım ayında yapılacak seçimlerde yarışan Trump ve Harris’in son derece farklılık arz eden siyasi kimlikleri Amerika’nın küresel ve bölgesel meselelere yaklaşımında belirleyici olacak. Türkiye’yle ilişkilerin geleceği açısından bakıldığında ise hem devamlılık hem de değişim beklemek yanlış olmayacaktır. Washington’la Ankara arasında dönemsel olarak ortaya çıkan krizlerin her zaman aşılabildiğini söylemek de zordur. Buna rağmen NATO müttefikliğinin getirdiği kurumsal altyapının, Türkiye’nin bölgesel ağır sıklet olmasının ve Amerikan dış politikasının süreklilik arz eden politikalarının ikili ilişkilerde istikrar sağlayıcı unsurlar olduğu söylenebilir.
Türk-Amerikan ilişkileri aslında her dönem inişli çıkışlı bir karakter göstermiştir. İlişkilerin en istikrarlı olduğu varsayılan Soğuk Savaş döneminde bile Kıbrıs meselesinin Türkiye’ye yaptırımları gündeme getirmesi bunun bir örneğidir. 1991’deki Irak müdahalesine destek veren Türkiye, 90’lı yıllardaki terörle mücadele bağlamında Kongre’nin insan hakları eleştirilerinin hedefi olmuştur. Türkiye 2000’lerde Irak’ın işgali için kuzey cephesi açmayı reddedince yaşanan krizin orta vadedeki etkileri, 2008’de Obama’nın İslam dünyasıyla ilişkileri düzeltme çabaları bağlamında Türkiye’nin anahtar ülke görülmesiyle aşılmıştır. Arap Baharı’nın başındaki Türkiye’nin bölge için model ülke olabileceği tezinin yarattığı pozitif dinamik, Suriye iç savaşında ABD’nin PKK’nın Suriye kolu olan PYD’yi desteklemesiyle ikili ilişkilerde kanayan bir yara haline gelmiştir.
Türkiye’nin öteden beri devam eden askeri ve defansif kapasitesini milli kaynaklardan sağlama çabasının 2000’lerde çok farklı bir boyuta ulaştığı herkesin takdiridir. Amerika’nın savunma ürünlerinin önemli müşterilerinden biri olan Türkiye, savunma ihtiyaçlarının yerli üretimle karşılanması konusunda büyük aşama kaydetmiştir. Amerikan Kongresi’nin Türkiye karşıtı lobilerin etkisiyle silah satış ve transferlerine koyduğu sınırlandırmalar, Türkiye’nin milli kapasitesini geliştirme iradesini güçlendirmiştir. Bununla birlikte Suriye krizinin ortaya çıkardığı hava savunma sistemi ihtiyacının giderilmesi için Türkiye’nin Rus S-400 sistemlerine yönelmek zorunda kalması, Amerika’yla savunma ilişkilerinde bir kriz alanı doğurmuştur. En son F-16 satışının Kongre tarafından onaylanmasıyla kısmen de olsa aşılan bu sorun, CAATSA yaptırımlarının devamı yüzünden ikili savunma iş birliğini sınırlandırmaya devam etmektedir.
Savunma ilişkilerinde yaşanan sorunların dışında en kilit kriz alanı Amerika’nın Suriye’nin kuzeyinde YPG’ye verdiği askeri desteğin devamı olarak öne çıkmaktadır. Türkiye’nin ulusal güvenliğini doğrudan tehdit eden PKK’nın Suriye şubesinin Amerika’nın ‘yerel partnerlerle çalışmak’ stratejisi doğrultusunda desteklenmesi, ikili ilişkilerde derin bir güven sorunu ortaya çıkarmıştır. Obama döneminde Deaş’la mücadele, Trump döneminde de sahayı Rusya ve İran’a bırakmama tezleriyle meşrulaştırılan bu destek, Türkiye’nin gözünde ülkenin bütünlüğünü tehdit eden bir terör grubunun stratejik kapasite geliştirme fırsatını yakalaması anlamına gelmektedir. Bu meselede son yıllarda Türkiye’nin tezlerini daha fazla dinleme eğilimi gösteren Washington’ın bu bölgede seçim yapmaya kalkan PYD’nin planlarını iptal etmesine yaptığı siyasi katkı ikili ilişkilerde güven artırıcı bir adım olmuştur. Bu trendin devam etmesi ve Amerika’nın kuzey Suriye’nin ötesinde, göçmenlik, insani yardım ve siyasi çözüm gibi konularda Türkiye’yle daha kapsamlı bir iş birliğine girmesi karşılıklı güven sorunun aşılmasına katkı yapacaktır.
Türkiye’yle ABD’nin Gazze krizinde aldığı pozisyonlar neredeyse tamamen zıt olmasına karşın diplomatik temas trafiğinin yoğunluğu perde arkasında ateşkes ve çözüm arayışlarına ortak katkı verdiklerine işaret etmektedir. Bu krizin bölgesel bir mesele olması itibariyle Türk-Amerikan ilişkilerine doğrudan etki etme potansiyeli nispeten azdır ancak başka birçok bölgesel meselede ortak politika izlenmesi ihtimaline zarar vermektedir. İran’la İsrail arasındaki gerilim bölgesel savaşa dönme ihtimalini artırdıkça ve ABD de bölgede İsrail lehine çatışmaya girmeye hazır olduğunu ifade ettikçe, diplomasiye kalan alan daralmaktadır. İsrail’in uzlaşmaz tavrı ve Filistin’de herhangi bir çözüm istememesi, ABD’nin yoğun ve kapsamlı baskısı olmadan bir yere varılamayacağını göstermektedir. Trump ve Harris’in de böyle bir baskı kurmaya niyetli olduğunu söylemek mümkün değil.
Kasım seçimleri sonrasında Türk-Amerikan ilişkilerinde savunma ilişkileri, Suriye ve Filistin meselelerinin önemli yer tutacağını öngörebiliriz. Bu alanlarda hem devamlılık hem değişim dinamiği, Trump veya Harris’ten bağımsız olarak devam edecektir. Trump’ın başkanlığı döneminde Türkiye’yle fazlasıyla mesaisi olduğu ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’la iletişimi avantaj teşkil edebilir. Ancak Trump’ın öngörülemezliğinin ilişkide daha sarsıntılı dönemler yaşanmasına neden olması şaşırtıcı olmayacaktır. Öte yandan Harris’in dış politika tecrübesinin zayıf olması, büyük oranda Biden dönemi politikalarını farklı isimlerle devam ettirmesi sonucunu doğurabilir. Harris’in dış politika danışmanlarının ve muhtemel ekibinin Türkiye’yi tanıyan isimler olması avantaj yaratabilir. Washington’ın Türkiye’nin kendi adına dış politika yapma ısrarının ve Amerika’nın politikalarının pasif bir takipçisi olmayı reddetmesinin değer ürettiğini kabullenmesi ikili ilişkilere pozitif etki edecektir.
Yorumlar
Benzer Konular
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan “SSK ve Bağ-Kur emeklilerimizin emekli aylıklarındaki artışı ocak ayı itibarıyla yüzde 49,25’e yükseltiyoruz” dedi. TÜHA / TÜRKUAZ İnternational News Agency SSK ve Bağkur emeklisi ne kadar zam alacak? Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan, TRT Haber özel röportajında önemli açıklamalarda bulundu. SSK ve...
TÜHA HABER / Kısa süre önce Irak’taki gücünü TSK’ya karşı koyması için Suriye’ye yönlendiren örgüt, şimdi tam tersini yapıyor. Tersine dönen bu süreci değerlendiren Terör ve Güvenlik Uzmanı Başbuğ, ‘Havadan ve karadan bir an bile soluk aldırmayan bir süreklilikle yapılan operasyonlar sonrası terör örgütleri de akıl hocaları da afalladı. TSK...
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, “Kamudaki tüm sözleşmeli personeli kapsayan düzenleme pazartesi günü Kabine Toplantısı’nda ele alınacak” dedi. Kamudaki 600 bine yakın sözleşmeli personelin gözü kadro düzenlemesinde. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, kamudaki sözleşmeli personeli kapsayan düzenlemeye ilişkin, Kabine Toplantısı’nı işaret etti. Bakan Bilgin, sözleşmeli personel...
Türk gazeteci, televizyon ve radyo programı yapımcısı ve yorumcusu, Posta Gazetesi köşe yazarı Hakan ÇELİK, “Japonya ve Türkiye daha yakın olmalı” başlıklı bir yazı kaleme aldı. TÜHA / TÜRKUAZ İnternational News Agency Gazeteci – Yazar Hakan ÇELİK, yazısında Japonya konusundaki hatıralarına yer veriyor ve Japon hükümetinin bursuyla ilk kez 1997...
TÜHA HABER / Diplomatik İlişkiler ve Politik Araştırmalar Merkezi (DİPAM) tarafından düzenlenen “KKTC 2020 Seçimleri ve Doğu Akdeniz’e Etkisi” adlı panel DİPAM tarafından online olarak gerçekleştirildi. DİPAM Başkanı Tolga SAKMAN’ın moderatörlüğünde düzenlenen panele, İstanbul Arel Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Uğur ÖZGÖKER, Doğu Akdeniz Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ahmet SÖZEN ve Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi KKTC Birimi Öğretim Üyesi Dr. Emete GÖZÜGÜZELLİ konuşmacı olarak katıldı. Panelin açılını yapan Tolga SAKMAN, 11 Ekim’de yapılacak olan KKTC Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde 11 adayın olacağını belirterek, KKTC’deki son seçimin yüzde 62 gibi göz ardı edilmeyecek seviyede düşük bir katılımla gerçekleşeceğini söyledi. Özellikle GKRY ile olan deniz yetki alanlarında sınır belirleme konusunda konuşmacılara fikirlerini soran DİPAM Başkanı SAKMAN, seçim sonrası Kıbrıs’taki müzakerelerin nasıl devam edeceğini ve bu seçimin KKTC’nin elde etmek istediklerine etkisini konuşmacılara sordu. Panelin ilk konuşmacısı, İstanbul Arel Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Uğur ÖZGÖKER, KKTC’deki siyasi sistemde yetkinin Başbakanda olduğunu ifade ederek, Cumhurbaşkanın genel olarak müzakere yetkisi ve temsil yetkisini elinde bulundurduğunu, ancak sistem içerisinde çok fazla yetkisinin olmadığının altını çizdi. Prof....
Hürriyet Gazetesi Yazarı Abdulkadir SELVİ, “AK Parti için bir süredir fabrika ayarlarına dönmesi lazım deniliyordu ya Türkiye Yüzyılı projesiyle fabrika ayarlarına döndü” diyor. Abdulkadir SELVİ, kaleme aldığı ‘AK Parti fabrika ayarlarına döndü‘ başlıklı köşe yazısında, Erdoğan’ın, Türkiye’ye alışılmışın dışında yeni bir siyaset önerdiğini, “Türkiye Yüzyılı” perspektifini yeni “Kızıl Elma” olarak...