Suriye Meselesinin Bölgesel Karakteri
Kadir ÜSTÜN, SETA Washington D.C. Koordinatörü
Astana sürecinde sağlanan kısmi ilerlemelerin siyasi bir çözüme 
dönüştürülmemesi, Suriye iç savaşındaki statükonun devam edeceği varsayımına dayanıyordu. Savaşı sona erdirecek bir anlaşmaya yanaşmayan Esad rejiminin kendine güveninin altının ne kadar boş olduğunun görüldüğü son birkaç günde, Rusya ve İran’ın da muhaliflerin kazanımlarını kısa vadede geriye döndürecek bir imkân ve kararlılık içinde olmadığı görüldü. Bu durumda, muhaliflerin ilerlemesine hazırlıksız yakalanan rejim güçlerinin ve YPG’nin önümüzdeki dönemde yeni dengeleri en azından şimdilik kabullenmekten başka çaresi görünmüyor. Bununla birlikte, Trump yönetiminin Ukrayna ve Filistin meselelerinde yapacağı hamlelerin oluşturacağı yeni dinamiklerin Suriye’deki dengeleri tekrar sarsması şaşırtıcı olmayacak.
İran ve Rusya’nın Dikkat Dağınıklığı
İsrail’in 7 Ekim’den beri Hamas, Hizbullah ve İran’a karşı yürüttüğü sert askeri kampanyanın Suriye’deki saha dengelerine hem doğrudan hem de dolaylı etki ettiği açık. İran konsolosluğuna saldırı da dahil olmak üzere Suriye’deki İran ve İran yanlısı grupları hedef alan İsrail Hizbullah’ın enerjisini ve dikkatini kendi üzerine topladı. Ayrıca İsrail’in doğrudan İran’a yaptığı saldırılar ve Tahran’ın hem kendini hem de Hizbullah’ı koruma çabaları, Suriye’nin ikinci plana atılmasını sağladı. İran ve bölgedeki vekillerinin İsrail tarafından yoğun baskı altına alınması, İran’ı daha Trump yönetimi gelmeden bir anlaşma zemini aramaya dahi itti. Trump’ın yeniden tam baskı politikasına dönme ihtimaline hazırlık yapan İran, Suriye’deki çatışmanın dondurulmuş olması sayesinde Lübnan’a ve İsrail’e odaklanmıştı.
Esad rejiminin en kritik destekçisi olan Rusya’nın da Ukrayna savaşıyla meşgul olması Suriyeli muhaliflerin lehine oldu. Biden’ın Ukrayna’ya Rusya’nın içini vurma izni vermesi sonrasında nükleer savaş doktrinini güncelleyen Putin, Trump gelmeden mümkün olduğunca elini güçlendirerek muhtemel bir pazarlık masasına güçlü oturmak istiyordu. Aynı İran gibi Suriye’deki görece sükuneti askeri kapasite ve gücünün bir kısmını Ukrayna’ya kaydırmak için fırsat olarak değerlendiren Putin, ekonomik sorunlarla meşguldü. Muhalifleri durdurmak için hava saldırıları düzenleyen Rusların bu çabalarının şiddeti daha önce Esad rejimini kurtarmak üzere düzenledikleri saldırıların çok gerisinde kaldı. İran’ın İsrail ve Amerika tarafından baskı altına alınmasına benzer şekilde, Rusya da Ukrayna’daki savaş dolayısıyla karşı karşıya kaldığı zorluklar nedeniyle Suriye’ye odaklanmakta güçlük çekiyordu.
Bölgesel Dinamiklerin Yarattığı Fırsatlar ve Riskler
Bu bölgesel dengeleri fırsat bilerek harekete geçtiği anlaşılan muhaliflerin kazanımlarını orta ve uzun vadede kalıcı hale getirebilmeleri önlerinde duran en kritik meydan okuma olacak. Esad rejiminin Rusya’nın hava gücü ve Hizbullah’la birlikte İranlı milis grupların yardımıyla ayakta durma formülünün çözüldüğü söylenebilir. Hem Rusya hem İran cephesinde yaşanan dikkat dağınıklığının Esad rejiminin devamını tehdit ettiği bir noktaya geldiğimizi söylemek abartı olmaz. Elbette bunu rejimin hemen yıkılacağı şeklinde değil Rusya ve İran desteği olmadan ayakta duramayacağı şeklinde okumak gerekiyor. İran ve Rusya’nın Esad rejiminden kolay kolay vazgeçmeyeceği açık ancak rejimin devamı için harcayacağı kaynak ve kapasitenin çok ciddi bir baskı altında olduğu da gerçek. Bütün bu avantajlı tabloya rağmen bölgesel dengelerin ilerde tekrar değişmesi Suriye’deki dengeleri de değiştirebilir ve muhaliflerin kazanımlarını tehdit edebilir.
Halep’in muhalifler lehine düşmesinin ve YPG’nin Tel Rıfat’tan çıkmasının Türkiye’nin çıkarına olduğu söylenebilir. Bununla birlikte Trump yönetiminin Suriye’deki yeni denkleme nasıl yaklaşacağını görmek gerekiyor. Trump daha önce Suriye’den çıkmak istemiş ancak hem kamuoyu ve askerin direnişi hem de kendisine sunulan argümanlar sayesinde bu fikrinden vazgeçmek zorunda kalmıştı. Özellikle DEAŞ’ın bitmesine rağmen sahanın Rusya ve İran’a bırakılmaması gerektiği ve aksi takdirde İsrail’in çıkarlarının da zedeleneceği argümanları Trump’ın iknasında rol oynamıştı. Türkiye’nin YPG’ye desteğin sona erdirilmesi yönündeki baskısı karşısında çareyi Suriye’den çıkmakta bulan Trump, bu isteğini de gerçekleştirememişti. 20 Ocak sonrasında muhaliflerin ilerleyişini İran ve Rusya’nın geriletilmesi sebebiyle Amerika adına olumlu gören isimlerin etkili olması durumunda Trump’ın kritik bir müdahaleden uzak durmasını bekleyebiliriz.
Biden yönetimi altında Suriye meselesinin insani yardım girişine ve YPG’ye desteğin devamına indirgendiğini gördük. Washington kalıcı barış için kritik bir adım atmadı ve sahadaki varlığını Rusya ve İran’a daha fazla alan bırakılmaması gereğiyle meşrulaştırdı. Siyasi çözüm için defalarca çağrı yapan Türkiye’yle de ortak bir plan üzerinde çalışmayı reddeden yönetim, Suriye politikası olmaksızın bir dört yıl geçirdi. Buna karşın İsrail’le birlikte İran’a ve Avrupalı müttefikleriyle birlikte Rusya’ya karşı baskısı, dikkatlerin Suriye’den kaçmasına neden oldu. Muhaliflerin Türkiye’nin de çıkarına olacak şekilde attığı adımlar için uygun bir ortam oluşmasına dolaylı katkı yapan Amerika’nın Suriye politikası(zlığı), Trump döneminde daha öngörülemez hale gelebilir. Muhtemel bir Ukrayna müzakere masasının kurulması ve İran’la yumuşama süreci, dikkatlerin tekrar Suriye’ye çevrilmesine de neden olabilir. Bundan sonraki süreçte, Suriyeli muhaliflerin kazanımlarını sürekli kılabilmesi hem kendi kapasiteleri hem de bölgesel koşulların elvermesine bağlı olacaktır.
Yorumlar
Benzer Konular
Muhalefetin vaat ettiği muğlak ‘iyileştirilmiş ve güçlendirilmiş parlamenter sistem’ ülkemizin bin bir emekle kurtulduğu vesayet odaklarını geri getirme riski taşıyor. Prof. Dr. Burhanettin DURAN & SETA Genel Koordinatörü 2023 seçimlerine nasıl bir ortamda gidileceği siyasetin dilinde. Siyasi hayatında birçok badireyi güçlenerek aşan Cumhurbaşkanı Erdoğan, Türkiye’nin yükselişini durdurmak için seçimler...
Tanrısı, kitabı, peygamberi itibariyle tek bir Müslümanlık olduğunda şüphe yoktur. Ama bu tek Müslümanlığı kabul eden toplumların, milletlerin anladığı, yorumladığı ve yaşadığı şekilde farklı, değişik Müslümanlıklardan bahsetmek de imkân dışı değildir. Dolayısıyla İslam’ı Türklerin anladığı, algıladığı, yaşadığı şekliyle bir Türk Müslümanlığından da pekâlâ bahsedilebilir. Böyle bir anlayış asla İslam’ın değiştirilmesi, kaynağına...
“Bir ay önce cezaevinden çıkan eski eş, boşandığı karısını sokak ortasında öldürdü”, “Eşini ve 4 yaşındaki üvey oğlunu bıçaklayarak öldürdü”, “Arabasında müzik dinleyen adamı, ‘yüksek sesle müzik dinliyorsun’ diye bıçaklayarak öldürdü”, “Yan bakma kavgası kanlı bitti”, “7 ay önce evlendiği kocasını kıskançlık yüzünden bıçaklayarak öldürdü”. Bu başlıklar, 7 Ağustos 2023...
İsrail’in Gazze’ye saldırılarının başladığı 7 Ekim 2023’den bu yana Gazze’deki işgalin durdurulması, yani bir ateşkes sağlanması için yoğun çaba sarf ediliyor. Her gün ortalama yüzlerce sivilin katledildiği bu insanlık dışı saldırıların durdurulması şüphesiz ki hala en öncelikli mesele olmak durumundadır. Prof. Dr. Yücel ACAR & Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Hukuk...
Merkel veda turları çerçevesinde cumartesi günü İstanbul’da Cumhurbaşkanı Erdoğan’la son resmi görüşmesini yaptı. Merkel Türkiye ile ilişkilerde genel olarak ılımlı bir yaklaşım miras bıraktı diyebiliriz. Doç. Dr. Hasan B. YALÇIN & SETA Strateji Araştırmaları Direktörü Aslında Merkel göreve geldiğinde Schroeder’i mumla aratacak haldeydi. Gerçekten de birçok konuda selefine nispetle Türkiye’ye hep daha...
Enflasyonun nerede zirve yapacağını belirleyecek unsurların başında asgari ücret geliyor. Asgari ücretteki yüzde 10’luk artışın bir yılda enflasyonu 0.8 ila 1.2 puan yukarı çektiği hesap ediliyor. Prof. Dr. Nurullah GÜR & İstanbul Medipol Üniversitesi Dekan Yardımcısı Yıllık bazda enflasyon oranı, son üç aydır yatay bir seyir izliyor. Sıkı para politikasının...