Su Politikaları Derneği’nden Orman Yangınları ve Kuraklık İlişkisinin Kısa Teknik Analizi

TÜHA HABER / Son yıllarda artan orman yangınları giderek artma eğilimindedir Büyük orman yangınlarıyla ilgili yapılan birçok araştırma, iklim değişikliğinin ve artan sıcaklıkların etkisine dikkat çekerek yangın ve iklim arasındaki ilişkiyi ele almıştır.

Araştırmalar, iklim değişikliğiyle birlikte artan atmosferik kararsızlık, sıcaklığın yükselmesi, kuraklığın artması, sürekli olan sıcaklık dalgaları gibi meteorolojik ve iklimsel koşulların yangınların sayısında ciddi artışlara neden olduğu göstermiştir, ancak yangının başlaması için sadece iklim koşullarının yeterli olmadığı da bilinmektedir.

Yangın havadaki oksijen, sıcaklık ve yakıt olarak adlandırılan orman tabanında bulunan otsu veya ince yanıcı materyallerin belli bir oranda bir araya gelerek yanma reaksiyonu vermesi ile başlamaktadır. Literatürde bu üç unsuryangın üçgeni olarak adlandırılır (Kaynak: http://siperyangin.com.tr/yangin-nasil-baslar):

Yüksek sıcaklık, düşük bağıl nem, şiddetli rüzgarlar ve kısa süreli şiddetli yağış ile oluşan ani fırtınalar bir yangının bu şekilde başlaması için gerekli olan ve giderek sıklaşmaya başlayan sert hava koşullarıdır.

Akdeniz İklimi Kuşağında Risk Artıyor

Ülkemizin de dahil olduğu Akdeniz ikliminin hakim olduğu coğrafyada yağışlar genelde kış aylarında gerçekleşir. Yazları kurak ve sıcak geçer. İklim değişikliği ve buna bağlı olarak şiddeti artan kuraklığın etkisinde kışları alınan yağış miktarı azalmakta, sıcaklıklar artınca da bağıl nem oranı düşmektedir.

Akdeniz coğrafyası için özellikle kar yağışları çok önemlidir. Barajları, gölleri, nehirleri besleyen kar yağışı giderek azalmakta, kar sınırı sürekli yukarı kotlara doğru çekilmektedir. Daha az kar yağışı, yağan  karın da hızla erimesi hidrolojik kuraklığa neden olmakta, buna bağlı olarak akarsularda ve akiferlerdeki su seviyesi giderek düşmektedir. Su seviyelerinde yaşanan azalmayla toprak da hızla kurumaktadır, toprak nemi hızla düşmektedir. İklim değişiminin sebep olduğu bu olumsuz koşullarda,  en ufak bir kıvılcımın yangınlara neden olduğu ve bu yangınların çok kısa sürede hızlı bir şekilde yayılabildiği bilinmektedir.

Orman yangınlarının baskın olarak görüldüğü Akdeniz havzasında, yangınların sayısında özellikle yaz dönemleri, kurak ilkbahar ve sonbahar dönemlerinde bir artış görülmüştür. Yapılan araştırmalar, Akdeniz ikliminin görüldüğü Akdeniz havzasında Haziran – Eylül arasını yangın dönemi olarak göstermektedir. Akdeniz ikliminin görüldüğü bölgelerde iklim değişikliği ile birlikte sıcaklığın ve kuraklığın arttığı ve bu sıcaklık ile birlikte orman yangınlarının sayısında bir artış olduğu kaydedilmiştir. Araştırmalar gelecekte çok sıcak iklim koşulları altında, yangın sezonlarının uzayacağını ve orman yangınlarının sayısında ciddi artışlar olacağını göstermektedir. Bu durum, orman yangınlarının önceden daha iyi tahmin edilebilmesi için, yangın- iklim ilişkini daha iyi anlama ve daha güvenilir modellerin geliştirilmesi ihtiyacını ortaya koymuştur. Orman yangınlarının sık olarak görüldüğü Akdeniz ülkeleri (Portekiz, İspanya, İtalya, Yunanistan, Türkiye vb.), ABD, Kanada gibi birçok ülkede farklı yangın indisleri kullanılarak yangın riski değerlendirilmektedir. Keetch-Byram Kuraklık İndisi (KBDI), Kanada Orman Yangın İndisi (Canadian Forest Fire Weather Index) (FWI), Haines İndisi (Haines Forest Fire Weather Index) ve Nesterov Tutuşma İndisi orman yangınları ile kurak koşullar arasındaki ilişkiyi göstermek için kullanılan çok sayıda indislerden bazılarıdır (Kaynak: http://climatechange.boun.edu.tr/orman-yanginlari-sebepleri-ve-sonuclari/).

Orman yangınlarının, kuraklık dolayısıyla iklim değişikliği ile olan ilişkisi ABD’de de yaygın olarak araştırılmaktadır. George Mason Üniversitesi Atmosfer Bilimleri Bölümü’nden Doçent Doktor Zafer Boybeyi, Amerika’nın batısında önüne geçilemeyen orman yangınlarının iklim değişikliğinin bir sonucu olduğunu söylemiştir. Boybeyi, kuraklığın Amerika’nın batısında yeni bir sorun olmadığını ancak kuraklığın şiddetinin ve zaman diliminin son 20 senede çok değiştiğini belirtmektedir. Özellikle 2000’li yılların başından beri Amerika’nın batısının yüzde 40’ına yakın bölgesinin kuraklık yaşadığına dikkat çeken Boybeyi, küresel ısınma ve iklim değişikliğine vurgu yapmıştır.

Hamza Özgüler & Meteoroloji Yük Müh. Hidrolojist, Su Politikaları Derneği

Kaynaklar

• http://climatechange.boun.edu.tr/orman-yanginlari-sebepleri-ve-sonuclari/
• http://siperyangin.com.tr/yangin-nasil-baslar
• https://www.amerikaninsesi.com/a/orman-yanginlari-iklim-degisiminin-bir-sonucu-/5977570.html

(TÜHA Haber Ajansı,13 Ağustos 2021]