Böyle bir ortamda, son birkaç hafta içerisinde gündeme gelen yeni bir konu ise, görev süresinin sonuna gelen ABD Başkanı Joe Biden’ı Ekim ayı sonunda ziyaret eden Rum lider Nikos Hristodulidis’in Biden ile görüşmelerinde[1] Güney Kıbrıs’ın NATO üyeliğinin gündeme gelmesi ve bu konuda bir uzlaşıya varılarak bir yol haritası çıkarıldığı iddiasıdır.[2]
Hristodoulidis ve Biden
Hristodulidis, iddiayı yalanlamamış ve tam tersine, ABD ile yaptıkları savunma anlaşması sonrasında NATO’nun askeri standartlarına ulaşmaları halinde, örgüte üyelik için başvuru yapabileceklerini ilan etmiştir.[3] Türkiye ise bu iddiaya hemen tepki göstermiştir.[4] KKTC Cumhurbaşkanı Ersin Tatar da buna itiraz etmiş ve Ankara’nın üyeliğe müsaade etmemesi gerektiğini ifade etmiştir.[5] Kurulduğundan beri NATO dışında olan Kıbrıs’ın Batı’nın askeri alyansına katılımı kuşkusuz çok önemli bir jeopolitik gelişme olacak ve Doğu Akdeniz’de Batı-Rusya ve ABD-Çin dengesinde ciddi etkiler yaratacaktır. Bu anlamda, bunun yeni ve şok edici bir gelişme olduğu düşünülebilir. Ancak Ekathimerini gazetesi için konuyu değerlendiren akademisyen Evanthis Hatzivassiliou’ya göre, daha Londra-Zürih Antlaşmaları döneminde, iki ülkenin o dönemdeki liderleri Adnan Menderes ile Konstantin Karamanlis arasında Kıbrıs’ın NATO’ya üyeliğinin ilerleyen süreçte desteklenmesi hususunda bir centilmen uzlaşısına varılmış ve bu durum da adadaki toplum liderlerı Başpiskopos III. Makarios ve Dr. Fazıl Küçük’e bildirilmiştir.[6]
Hristodulidis ve Erdoğan
Bu konuyu değerlendirmek gerekirse, kuşkusuz ABD’nin son dönemde Türkiye ile bozulan ilişkileri ve Türkiye’nin demokrasiden uzaklaştığı düşüncesinin etkisiyle Rusya tehdidi bahanesini de öne çıkararak Yunanistan’a yaptığı askeri yığınak ve Doğu Akdeniz’de yaptığı Güney Kıbrıs açılımı -ki yakın zamanda Washington Kıbrıs’a yönelik silah ambargosunu da kaldırmıştır[7]– düşünüldüğünde, Washington’ın Ankara’ya karşı olumsuz tavrını bilhassa Başkan Biden döneminde fazlasıyla gösterdiği açıktır. Ancak Biden görevi yakında kendisinden epey farklı bir siyasetçi olan Donald Trump’a devredecektir ve Trump’ın da Yunanistan’la ilişkileri bozmak istemeyecek olmasına karşın Türkiye konusunda çok daha ılımlı olabileceği yönünde Türkiye kamuoyunda iyimser bir hava bulunmaktadır.
Türkiye’nin tavrı, hiç şüphesiz, Kıbrıs Sorunu çözümlenmeden Güney Kıbrıs’ın NATO’ya üyeliğine karşıt olacaktır. Zira Türkiye’nin AB üyeliği konusunda ciddi bir kazanım elde etmeden (müzakere başlıklarının kapatılması, vize muafiyeti, Gümrük Birliği güncellemesi vs.) veya KKTC’nin varlığı tanınmadan kararların oy birliği ile alındığı NATO içerisinde Kıbrıs’ın üyeliğine yeşil ışık yakması için hiçbir sebep yoktur.[8] Ancak Finlandiya ve İsveç’in NATO üyeliği konusunda F-16 alımı/modernizasyonu ve İsveç’in terör örgütü mensuplarına verdiği desteği kesmesi gibi bazı şartlar öne süren Ankara, kuşkusuz, KKTC’nin tanınması ve/veya Türkiye’nin AB üyeliğinin hızla bir şekilde gerçekleştirilmesi gibi büyük ve açıkçası pek de gerçekçi olmayan bir kazanım halinde pozisyonunu değiştirebilir.
Bunun dışında Ankara’nın genel tavrı ise Kıbrıs ve Doğu Akdeniz’de statükonun korunması yönündedir. Bu bağlamda, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın geçtiğimiz gün Budapeşte’de düzenlenen Avrupa Politik Topluluğu Zirvesi’nde Rum lider Nikos Hristodulidis ile görüşmesi ise statükonun korunması ve Rumlarla diyalog kanallarının açık tutulması bağlamında gösterdiği bir jest olarak değerlendirilmelidir.[9]
Sonuç olarak, Güney Kıbrıs’ın NATO üyeliği kısa vadede gerçekçi bir hedef olmamakla birlikte, ilerleyen yıllarda Türkiye-Batı ilişkilerinin düzelmesi ve Kıbrıs’ta bir şekilde çözüme ulaşılması halinde, bu konu ciddiyetle gündeme gelebilir. Ancak bu, kuşkusuz, Batı-dışı önemli jeopolitik aktörler olan Rusya ve Çin için dezavantajlı bir gelişme olacak ve bu devletlerin çıkarlarına uygun olmayacaktır. Türkiye de, son dönemde geliştirmeye başladığı çok boyutlu dış politikası bağlamında, Batı ile ilişkilerini ikame edebilecek çeşitlendirme politikasını sürdürdüğü müddetçe, Kıbrıs’ta siyasi çözüm ve Güney Kıbrıs’ın NATO’ya dahil edilmesi gerçekçi hedefler değildir.
DİPNOTLAR
[1] VOA Türkçe (2024), “ABD Başkanı Joe Biden Güney Kıbrıs Lideri Nikos Hristodulidis’i Beyaz Saray’da ağırladı”, 30.11.2024, Erişim Tarihi: 03.12.2024, Erişim Adresi: https://www.voaturkce.com/a/abd-ba%C5%9Fkan%C4%B1-joe-biden-g%C3%BCney-k%C4%B1br%C4%B1s-lideri-nikos-hristodulidis-i-beyaz-saray-da-a%C4%9F%C4%B1rlad%C4%B1/7845295.html.
[2] Hürriyet (2024), “Rum lider ABD ile NATO pazarlığını doğruladı”, 30.11.2024, Erişim Tarihi: 03.12.2024, Erişim Adresi: https://www.hurriyet.com.tr/dunya/rum-lider-abd-ile-nato-pazarligini-dogruladi-42610266.
[3] AP (2024), “Cyprus could become a member of NATO when conditions permit, the country’s president says”, 28.11.2024, Erişim Tarihi: 03.12.2024, Erişim Adresi: https://apnews.com/article/cyprus-nato-president-military-bases-us-45a0311616736a329fad5b4353a69227; Euronews (2024), “Cyprus eyes future NATO membership amid US talks to boost military standards”, 28.11.2024, Erişim Tarihi: 03.12.2024, Erişim Adresi: https://www.euronews.com/my-europe/2024/11/28/cyprus-eyes-future-nato-membership-amid-us-talks-to-boost-military-standards.
[4] Al-Monitor (2024), “Turkey deems ‘unacceptable’ any Greek Cyprus NATO membership attempt”, Erişim Tarihi: 03.12.2024, Erişim Adresi: https://www.al-monitor.com/originals/2024/11/turkey-deems-unacceptable-any-greek-cyprus-nato-membership-attempt.
[5] Anadolu Ajansı (2024), “KKTC Cumhurbaşkanı Tatar’dan Rum lider Hristodulidis’in NATO açıklamasına tepki”, 30.11.2024, Erişim Tarihi: 03.12.2024, Erişim Adresi: https://www.aa.com.tr/tr/dunya/kktc-cumhurbaskani-tatardan-rum-lider-hristodulidisin-nato-aciklamasina-tepki/3409696.
[6] Evanthis Hatzivassiliou (2024), “Cyprus, NATO and the old mistakes”, Ekathimerini, 02.12.2024, Erişim Tarihi: 03.12.2024, Erişim Adresi: https://www.ekathimerini.com/opinion/1255001/cyprus-nato-and-the-old-mistakes/.
[7] Anadolu Ajansı (2024), “Türkiye’den, GKRY’ye silah ambargosunu kaldırma kararının yeniden uzatılmasına ilişkin açıklama”, 29.09.2024, Erişim Tarihi: 03.12.2024, Erişim Adresi: https://www.aa.com.tr/tr/politika/turkiyeden-gkryye-silah-ambargosunu-kaldirma-kararinin-yeniden-uzatilmasina-iliskin-aciklama/3345004.
[8] Güven Özalp (2024), “Kıbrıs Cumhuriyeti, NATO’ya üye olabilir mi?”, BBC Türkçe, 27.11.2024, Erişim Tarihi: 03.12.2024, Erişim Adresi: https://www.bbc.com/turkce/articles/c154j0k043xo.
[9] Kıbrıs Postası (2024), “Budapeşte’de tarihi buluşma: Erdoğan ile Hristodulidis görüştü”, 07.11.2024, Erişim Tarihi: 03.12.2024, Erişim Adresi: https://www.kibrispostasi.com/c36-TURKIYE/n539556-budapestede-tarihi-bulusma-erdogan-ile-hristodulidis-gorustu.
