Ermenistan Avrupa Birliğine mi Giriyor?

TÜHA / TÜRKUAZ İnternational News Agency
Mehmet Gökhan Özçubukçu, Uluslararası İlişkiler Uzmanı
9 Ocak’ta Ermenistan Bakanlar Kurulu, Eurovote sivil girişimi tarafından başlatılan bir dilekçenin ardından Ermenistan’ın AB katılım sürecini başlatmaya ilişkin yasa tasarısını onayladı. Taslağın parlamentoda görüşülmek üzere sunulduğu bildirildi.
Anitta Hipper
Hipper, Ermenistan’ın Avrupa entegrasyon süreciyle ilgili taslağı incelediklerini ve Ermeni yetkililerle görüşeceklerini belirtti. Ayrıca mevcut Kapsamlı ve Gelişmiş Ortaklık Anlaşması’nın uygulanmasıyla ilgili çok şey yapıldığını vurguladı. Bu anlaşmanın kapsamlı destek ve AB mevzuatına uyum sağladığını belirtti. 2024-2027 dönemi için 270 milyon avro bütçeli Ermenistan için AB Dayanıklılık ve Büyüme Planı’nın onaylandığını hatırlatan Hipper, bu planın ülkenin sosyo-ekonomik dayanıklılığını, bağlantısını, ticaretini ve enerji çeşitliliğini artırmayı amaçladığını belirtti.
Nikol Paşinyan
Batı’ya Yönelim mi?
Ermenistan geleneksel olarak Güney Kafkasya’da Rusya’nın etki alanı içindeydi, ancak Paşinyan’ın 2018’de daha Batı yanlısı bir duruşla göreve gelmesinden bu yana ilişkiler soğudu. Rusya, Azerbaycan ile Ermenistan arasında devam eden çatışmalar da dahil olmak üzere Ermenistan’ın güvenliğini uzun süredir garanti altına aldı. Ancak İkinci Karabağ Savaşında Rusya’nın Ermenistan lehine müdahale etmemesi Erivan’ın Moksova’dan uzaklaşmasını hızlandırdı.
Ermenistan hükümeti, ülkenin Brüksel ile Avrupa Birliği’ne nihai üyelik için müzakerelerin yolunu açacak süreci başlatması çağrısında bulunan bir yasa tasarısını onayladı. Ülkenin AB’ye katılım başvurusunda bulunması çağrısında bulunan bir dilekçeye yanıt olarak bir yasa tasarısı hazırlandı. Başbakan Nikol Paşinyan Perşembe günü kabineye, kamuoyunun AB’ye hızlı bir katılım beklememesi gerektiğini ve her durumda kamuoyunun onayının gerekeceğini vurguladı.
Paşinyan karardan sonra, ‘‘Yasayı kabul etmek Ermenistan’ın AB’ye katılacağı anlamına gelmiyor çünkü bu bir yasa veya hükümet kararıyla yapılamaz, bu konudaki karar ancak referandum yoluyla alınabilir’’ dedi. Ermeni hükümeti, yasa tasarısının parlamentoya sunulmasını destekledi ve bunun ‘‘Ermenistan Cumhuriyeti’nin Avrupa Birliği’ne katılım sürecinin başlangıcı’’ olacağını söyledi.
Kabinenin yasa tasarısını desteklemesinden bir gün önce, Ermenistan Dışişleri Bakanı Ararat Mirzoyan, ülkenin önümüzdeki aylarda Brüksel ile vize serbestisini de içerebilecek yeni bir ortaklık imzalayabileceğini duyurdu. Son yıllarda eskiden Sovyetler Birliği bağlı olan ülke Batı ile bağlarını derinleştirerek Moskova’dan uzaklaşıyor.
Avrupa Parlamentosu
Ekim 2023’te Avrupa Parlamentosu’nda konuşan Paşinyan, ülkesinin blokla daha yakın bir uyum içinde olmaya hazır olduğunu belirtmiş, ancak daha sonra Ermenistan’ın tam üyeliğe hazır olup olmadığı konusunda şüphelerini dile getirmişti.
Geçtiğimiz Mart ayında Avrupa Parlamentosu, AB’nin yürütme organlarını Ermenistan ile ilişkileri güçlendirmeye çağıran bir karar kabul etti. Parlamento ayrıca Ermenistan’ın üyelik başvurusunda bulunmak için Maastricht Antlaşması gerekliliklerini karşıladığını söyledi.
Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov, devlet haber ajansı TASS’a yaptığı açıklamada, ‘‘Bu (AB’ye katılım niyeti) kesinlikle ülkenin egemenlik hakkıdır’’ dedi. Ermenistan aynı zamanda Rusya’nın hakim olduğu Avrasya Ekonomik Birliği’nin de bir üyesidir.
Ukrayna’nın bu ekonomik bloğu görmezden gelip AB üyeliğini sürdürme kararı, kısmen Şubat 2022’de Rusya-Ukrayna savaşına yol açan süreci tetikledi.
Dmitriy Peskov
Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov, Ermenistan’ın kararına tepki göstererek, hem AB’ye hem de Avrasya Ekonomik Birliği’ne üye olmanın ‘‘imkansız’’ olduğunu söyledi. Avrasya Ekonomik Birliği, Avrasya’daki beş eski Sovyet ülkesinden oluşan ekonomik bir bloktur. Peskov, ‘‘Ermenistan’ın Avrasya Ekonomik Birliği (AEB)’ üyeliğinin onlara çok fayda sağladığından eminiz’’ dedi.
27 ülkenin yer aldığı AB’ye katılım, Sovyetler Birliği’nin sadece üç eski üyesi Estonya, Letonya ve Litvanya’nın tamamladığı, zorlu ve yıllar süren bir süreç olabilir. Ermenistan’ın AB üyeliğine giden yolu kolay olmayabilir. Denize kıyısı olmayan ülke AB ile sınır paylaşmıyor ve ekonomik olarak Moskova’ya büyük ölçüde bağımlı olmaya devam ediyor. Ayrıca Ermenistan bir Rus askeri üssüne ev sahipliği yapıyor. Bunun yanında Paşinyan’ın öngördüğü gibi, AB’ye giriş yolunda ilerlemek kolay olmayacak. Siyasi bildirilerin ötesinde, Erivan hala ekonomik, ticari ve enerji düzeyinde Moskova’ya büyük ölçüde bağımlı.
***
Yazar hakkında
Lisans eğitimini Ardahan Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimde tamamlayan Özçubukçu, yüksek lisans eğitimini Ardahan Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalına ‘‘Molla Nasreddin Dergisine Göre Azerbaycan’da Milliyetçilik’’ başlıklı tezini vererek tamamlamıştır. Bakü Devlet Üniversitesinde Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi alanında doktora eğitimine devam etmektedir. Özçubukçu çeşitli kurum, kuruluş ve gazetelerde uzman olarak yer almaktadır. Azerbaycan, Güney Kafkasya, Rusya, Türk Dünyası Araştırmaları ve Avrasya çalışmaları alanlarıyla ilgilenmektedir.