“Düşmanımın Düşmanı Dostumdur”: İsrail’in Dürzilerle Olan Stratejik İttifakının Perde Arkası

TÜHA/TÜRKUAZ İnternational News Agency

(STRASAM) yazarı Kıvanç ŞENGÖZ

ANKARA 21 TEMMUZ 2025 – Stratejik Araştırmalar Merkezi (STRASAM) yazarı Kıvanç ŞENGÖZ, STRASAM için kaleme aldığı“Düşmanımın Düşmanı Dostumdur”: İsrail’in Dürzilerle Olan Stratejik İttifakının Perde Arkası” başlıklı yazısında, Dürzilerin, kökenlerinin 11. yüzyıla dayanan, İslam’ın Şii kolundan ayrılmış ve birçok farklı inancın etkisi ile yoğurulmuş monoteist bir inanç grubu olduğuna dikkat çekti.

Kıvanç ŞENGÖZ, Ortadoğu’nun karmaşık ve sürekli değişken ittifaklar mozaiğinde, İsrail ile Dürzi toplumu arasındaki ilişkinin, “düşmanımın düşmanı dostumdur” deyişinin en somut ve uzun soluklu örneklerinden birini teşkil ettiğini belirterek, Arap dünyasıyla çevrili bir Yahudi devleti olan İsrail için Dürzilerin, sadık birer ortak ve stratejik bir güvence anlamına gelirken; Dürziler için ise bu ittifakın, bölgedeki çalkantılar içinde bir hayatta kalma ve varlıklarını sürdürme stratejisinin temel taşı olduğunun altını çizdi.

Bu ilişkinin öneminin, yalnızca askeri bir iş birliğinden ibaret olmayıp, derin tarihsel köklere, karmaşık sosyal dinamiklere ve ortak tehdit algılarına dayandığını dile getiren ŞENGÖZ, şunları söyledi:

“Dürziler, kökenleri 11. yüzyıla dayanan, İslam’ın Şii kolundan ayrılmış ve birçok farklı inancın etkisi ile yoğurulmuş monoteist bir inanç grubudur. Genellikle Dürziler, inançlarını gizli tutmaları ve dışarıya kapalı bir topluluk olmalarıyla bilinirler. Suriye’de ağırlıklı olarak Süveyda (Cebel-i Dürzi) vilayetinde yoğunlaşmışlardır. Lübnan, İsrail ve Ürdün’de de önemli Dürzi toplulukları bulunmaktadır. Suriye’deki Dürzilerin rejimle ilişkileri inişli çıkışlı olmakla birlikte, genel olarak kendi özerkliklerini koruma eğilimindedirler. Esad rejimi, Dürzilerin sadakatini sağlamak adına kısmi bir özerklik tanımış ve onları Suriye Ordusuna katılımdan muaf tutmuştur. Bu muafiyetin belki de en önemli sebebi, Dürzilerin İsrail Ordusuna katılabilmeleri ve muhtemel bir savaşta Suriye Ordusundaki Dürzilerin isyan çıkarma ihtimalidir. Ayrıca tarih boyunca İsrail ile yakın ve sıcak ilişkileri olan Dürzileri orduya kabul etmek Mossad’ın işini kolaylaştırmaktan başka bir şeye yaramayacaktı”.

Tarihsel Kökenler: Güvensizlikten Doğan İttifak

(STRASAM) yazarı Kıvanç ŞENGÖZ, İsrail-Dürzi ilişkisinin temellerinin, İsrail devletinin kuruluşundan önceki manda dönemi Filistin’ine kadar uzandığını, o dönemde hem Yahudiler hem de Dürzilerin, kendilerini çoğunluktaki Arap nüfusu içinde birer azınlık olarak gördüğünü ve geleceğe dair ortak endişeler taşıdıklarını aktardı.

1948 Arap-İsrail Savaşı sırasında, birçok Dürzi köyü ve liderinin, Arap milliyetçisi güçlere karşı Yahudi tarafıyla iş birliği yapma kararı aldığını söyleyen Kıvanç ŞENGÖZ, “Bu karar, Dürzilerin pragmatik ve hayatta kalma odaklı politikalarının bir yansımasıydı. Çevrelerindeki Arap devletlerinin ve ordularının niyetlerine güvenmeyen Dürziler, kendileri için daha güvenilir bir müttefik olarak gördükleri İsrail ile “kan kardeşliği” olarak adlandırılan gayri resmi bir ittifak kurdular” dedi.

ŞENGÖZ, Bu ittifakın, İsrail devletinin kurulmasının ardından resmi bir nitelik kazandığını hatırlatarak, 1957 yılında Dürzi liderlerin talebi üzerine, Dürzi erkekleri için İsrail Savunma Kuvvetleri’nde zorunlu askerlik hizmeti getirildiğini ve bunun  İsrail’deki Arap nüfusun çoğunluğunun aksine, Dürzilerin devlete olan sadakatlerinin ve entegrasyon isteklerinin en güçlü sembolü haline geldiğini açıkladı.

O tarihten bu yana Dürzilerin, IDF’nin tüm birimlerinde, en kritik ve elit birliklerde dahi görev aldığını, yüksek rütbelere ulaştığını ve İsrail’in güvenliğinde kilit bir rol oynadığını anlatan Kıvanç ŞENGÖZ, “Ayrıca Dünya üzerinde yaklaşık 1.500.000 Dürzi’nin yarıya yakını Suriye topraklarında yaşamaktadır. Bu da İsrail tarafından Suriye’ye karşı hazırda tutulan ve intikal görevini gizlice tamamlamış bir ordu gibi görülmekte” olduğunu vurguladı.

Stratejik Derinlik: Sınırdaki Gözleri ve Kulakları Olan Barikat

ŞENGÖZ, İsrail için Dürzilerle olan ittifakın stratejik öneminin birkaç katmanlı olduğunu ifade ederek,  “Öncelikle, İsrail içindeki Dürzi toplumu, devletin güvenilir bir parçası olarak iç istikrarı güçlendirir. Özellikle İsrail’in kuzey bölgelerindeki Dürzi köyleri, stratejik açıdan hassas bölgelerde yer alır ve adeta İsrail’in ileri Karakol Nöbetçisi gibi davranı” şeklinde konuştu.

(STRASAM) yazarı Kıvanç ŞENGÖZ, şöyle devam etti:

“Daha da önemlisi, bu ittifak İsrail’in sınır ötesi politikalarında da kritik bir rol oynamaktadır. Suriye’nin güneyindeki Süveyda bölgesinde ve Lübnan’da yaşayan büyük Dürzi nüfusu, İsrail için önemli bir istihbarat ve potansiyel etki kaynağıdır. Özellikle Suriye iç savaşının başlamasıyla birlikte, Cebel el-Dürzi (Dürzi Dağı) bölgesindeki Dürzilerin durumu, İsrail’in Suriye politikasının şekillenmesinde önemli bir faktör haline gelmiştir. İsrail, bölgedeki Dürzileri radikal İslamcı gruplara ve İran destekli milislere karşı bir tampon olarak görmekte ve onların güvenliğini kendi ulusal güvenliğinin bir parçası olarak değerlendirmektedir. Son dönemde Süveyda’da Arap aşiretleri ile yerel Dürzi gruplar arasında artan gerilimde İsrail’in, Dürzileri koruma iddiasıyla rejime ve Arap aşiretlere yönelik hava saldırıları düzenlemesi, bu stratejinin somut bir göstergesidir. Yalnız burada sorulması gereken çok önemli bir soru vardır; Acaba İsrail gerçekten Dürzileri korumak adına mı bu saldırıları gerçekleştirdi, yoksa bu saldırıları gerçekleştirebilmesi için Dürzileri mi kullandı?”

Sosyo-Politik Entegrasyon

Askeri alandaki tam entegrasyona rağmen, İsrail’deki Dürzi toplumunun sivil hayatta aynı düzeyde bir eşitliğe sahip olduğunun söylenemeyeceğini açıklayan Kıvanç ŞENGÖZ, “Dürziler, kendilerini devletin sadık vatandaşları olarak görmelerine rağmen, zaman zaman ayrımcılıkla karşılaştıklarını ve özellikle devlet kaynaklarının dağılımı ve planlama konularında ihmal edildiklerini dile getirmektedirler. Bunun Yahudi toplumunun geçmiş stratejileri ve “Üstün Irk” iddiaları göz önüne alındığında beklenilen bir davranış olduğu kabul edilmelidir” dedi.

ŞENGÖZ, bu konudaki en büyük tartışmalardan birinin, 2018’de kabul edilen “Ulus-Devlet Yasası” ile patlak verdiğini belirterek, İsrail’i “Yahudi halkının ulus devleti” olarak tanımlayan ve Arapçanın resmi dil statüsünü kaldıran bu yasanın, Dürzi toplumunda büyük bir hayal kırıklığı ve öfkeye neden olduğuna dikkat çekti.

Kendilerini devletin kurucu unsurlarından biri olarak gören ve kanlarını bu ülke için döken Dürzilerin, bu yasanın kendilerini ikinci sınıf vatandaş konumuna ittiğini savunduklarının söyleyen (STRASAM) yazarı Kıvanç ŞENGÖZ, bu durumun, İsrail devleti ile Dürzi toplumu arasındaki “kan kardeşliği” anlaşmasının sorgulanmasına ve ilişkilerde bir gerilime yol açtığını, Hükümetin, Dürzilerin endişelerini gidermek için bazı adımlar atsa da Ulus-Devlet Yasası’nın yarattığı güvensizlik hissinin tam olarak ortadan kalkmış olmadığını ifade etti.

Bölgesel Dinamikler ve Gelecek

Kıvanç ŞENGÖZ, İsrail’in Dürzilerle olan ilişkisinin, Ortadoğu’daki güç dengelerinin değişimine paralel olarak sürekli bir evrim geçirdiğini belirterek, “Suriye’deki belirsizlik, Lübnan’daki Hizbullah faktörü ve İran’ın bölgedeki artan etkisi, bu stratejik ittifakın önemini daha da artırmaktadır. İsrail, Dürzi kartını kullanarak hem Suriye’de hem de Lübnan’da kendine bir etki alanı yaratmaya ve düşmanlarını dengelemeye çalışmaktadır” dedi..

Ancak bu ilişkinin, tek taraflı bir bağımlılık ilişkisi olmadığına vurgu yapan ŞENGÖZ, Dürzilerin de İsrail’i, kendilerini çevreleyen ve potansiyel bir tehdit olarak gördükleri güçlere karşı bir koruyucu olarak gördüğünü ve  bu karşılıklı çıkar ilişkisinin, her ne kadar “düşmanımın düşmanı dostumdur” ilkesinin ötesine geçerek, ortak bir kader birliği ve hayatta kalma stratejisine dönüşmüş gibi görünse de bu tip çıkar ilişkilerinin çoğu zaman hayal kırıklıkları ile son bulduğunu ifade etti.

(STRASAM) yazarı Kıvanç ŞENGÖZ, “Gelecekte, bu ittifakın ne yönde evrileceği, hem İsrail’in Dürzi vatandaşlarının endişelerini giderme konusundaki samimiyetine hem de Ortadoğu’daki jeopolitik gelişmelerin seyrine bağlı olacaktır. Ancak kesin olan bir şey var ki, bu özgün ve stratejik ittifak, bölgenin karmaşık denkleminde önemli bir faktör olmaya devam edecektir”. şeklinde kaydetti.

***

Yazar hakkında

Yazar, İnşaat Mühendisi Kıvanç ŞENGÖZ

2003 yılında lisans eğitimini tamamlayarak İnşaat Mühendisi olarak iş hayatını atılmış, çeşitli inşaat projelerinde görev almıştır. 2013 yılından beri bir inşaat firmasının genel müdürlüğünü yapmaktadır. Aynı zamanda askeri havacılık, savunma sanayisi, strateji konularına yakın ilgisi olan yazarın, çeşitli dergilerde bu başlıklara ilişkin yazıları yayınlanmıştır.kvncsngz@gmail.com