Dünya tarihinde kilise ve cami arasında değişen ünlü ibadethaneler hangileri?

TÜHA HABER / Danıştay’ın kararıyla Ayasofya’nın cami olarak yeniden ibadete açılması özellikle Hristiyan gelenekli ülkelerde yoğun tepkilere neden oldu.

Geçen cuma Danıştay 10. Dairesi, Ayasofya’nın camiden müzeye dönüştürülmesine dair 24 Kasım 1934 tarihli Bakanlar Kurulu kararını oy birliğiyle iptal etmişti.

Hristiyan dünyasının dini lideri Papa Francis, Türkiye’nin Ayasofya hakkındaki statü değişikliği kararından dolayı “derin bir acı” duyduğunu söyledi.

İbadethane olarak yaklaşık 1500 yıl önce inşa edilen Ayasofya, tarihi boyunca manevi dünyanın olduğu kadar iktidar ve güç kavgalarında da anılan yapıtlardan biri oldu.

Bizans İmparatorluğu’ndan Cumhuriyet dönemine kadar İstanbul’a tanıklık eden mimari yapı, kilise-cami-müze üçgeninde yine tartışmaların odağına yerleşti.

Fakat Ayasofya, dünya tarihinde dönüştürülen tek ibadethane değil. Hükümdarların, feth ettikleri bölgelerin en önemli ibadethanelerini kendi dini inancına göre değiştirmesinin tarihte birçok örneği var.

İspanya’dan Suriye’ye, Cezayir’den Kıbrıs’a, yüzyıllar boyunca cami veya kiliselere dönüştürülen en ünlü ibadethaneleri sizin için derledik.

İspanya: Kurtuba Camii – Cordoba Katedrali

Endülüs Emevilerin şaheseri olarak tanımlanan Kurtuba Camisi’nin temelini, 785’da Endülüs İslam Devletinin kurucusu 1. Abdurrahman attı. Bu yapıt, İslam mimarisinin o dönemlerdeki yaratıcılığını ve ihtişamını sembolize ediyordu.

Aslında bu caminin inşa edildiği yerde daha önce Hristiyanlara ait olan bir bazilikanın olduğu aktarılıyor. Ancak Avrupa’da olan birçok ibadethane gibi, kilisenin yapıldığı aynı yerde Romalılardan kalma bir tapınak bulunuyordu.

İspanyol Hristiyanları, Kastilya Kralı 3. Ferdinand ile 1236’da Cordoba kentini tekrar ele geçirerek, Kurtuba Camii’yi katedrale çevirdi.

O zamanda beri Cordoba Katedrali olarak adlandırılan bu yapıt, 1984 yılında UNESCO tarafından Dünya Mirası olarak ilan edildi.

Kıbrıs: Ayasofya Katedrali – Selimiye Camii

Kıbrıs Lefkoşa’nın kuzeyinde bulunan en önemli ibadethanelerden Selimiye Camisi, adadaki Müslüman-Hristiyan savaşların simgelerinden biri haline geldi.

1209’da Lüzinyan döneminde Fransız ustalar tarafından gotik formunda inşa edilen Ayasofya Katedrali yıllarca adadaki Hristiyanların en önemli ibadethanelerinden biri oldu.

1570 yılında Osmanlı kuşatmasından sonra, Türkler Lefkoşa’da kontrolü ele geçirdi. Eylül 1570’te Ayasofya Katedrali , komutan Lala Mustafa Paşa’nın katıldığı cuma namazı ile birlikte camiye dönüştürüldü.

13 Ağustos 1954’te Kıbrıs Müftüsü, Kıbrıs’ın fethi sırasında Osmanlı sultanı olan Selim’in onuruna camiye resmen “Selimiye Camii” adını verdi.

Suriye – Aziz Yahya Kilisesi – Emevi Camii

Suriye başkenti Şam’ın kalbindeki Emevi Camii’si İslam dünyasının en ünlü camilerinden biri olarak görülüyor.

715’de inşası tamamlanan caminin yerinde daha önce, Roma İmparatoru I.Theodosius’un yapımını emrettiği “Aziz Yahya Kilisesi” bulunuyordu. Ancak kiliseden önce aynı yerde de Jüpiter Tapınağı yer alıyordu.

Bu yapı 635 yılında Müslümanların Şam’ı fethetmesi ile birlikte ikiye bölünerek yarısı Müslümanların ibadet etmesi için cami, yarısı da Hristiyanların ibadet etmesi için kilise olmuştu.

Daha sonra Şam’ın İslam dünyasının merkezlerinde biri olduğunda, dönemin halifesi, yapının bulunduğu arsayı satın alarak, 9 yılda Emevi camiisini yaptırdı.

Lübnan – Aziz John Baptist Kilisesi – Büyük Ömer Camisi

Lübnan’ın başkenti Beyrut, Ömer bin Hattab’ın halifelik döneminde (634-644) Müslümanlar tarafından fethedildi.

O dönemde farklı isimleri olsa da Büyük Ömer Camisi, Bizans döneminden kalma bir kilise üzerine inşa edildi. Fakat kiliseden de önce aynı alanda Roma döneminden bir tapınak bulunuyordu.

Beyrut 1110 yılındaki Haçlı saldırısına kadar Müslüman devletlerin elinde kaldı. Zorlu bir kuşatma sonucunda Haçlı Kralı Baudouin mayıs 1110 tarihinde kenti ele geçirmeyi başardı. Haçlılar, kendi inançları gereği camiyi, Aziz John Baptista ismiyle bir kiliseye dönüştürdü.

Selahattin Eyyubi’nin 1187’de kazandığı Hittin Savaşı ile, Haçlıların kilisesi tekrar cami oldu, fakat bu durum uzun sürmedi. 10 yıl sonra Haçlılar tekrar Beyrut’un kontrolünü ele geçirdi.

1291’de de Müslümanlar Memluk ordusu ile tekrar Beyrut’a geldi ve Aziz John Baptista Kilisesi’ne zarar vermeden camiye dönüştürdü ve caminin adını “Büyük Ömer Camisi” koydu.

Cezayir : Keçiova Camii – Aziz Philippe Katedrali

Başkent Cezayir’de “Eski Şehir” olarak bilinen ve bugün dünya kültür mirasları içerisinde bulunan Kasaba (Casbah) bölgesinde yer alan Keçiova Camisi’nin 14. yüzyılda mescit olarak inşa edildiği rivayet ediliyor.

Bölgenin 1516’da Osmanlı hakimiyetine girmesiyle camiye dönüştürülen mescit, 1792’de Cezayir valilerinden Hasan Paşa tarafından genişletilerek daha büyük bir ibadethane haline getirildi.

Cezayir’in 1830’da Fransızlar tarafından işgalinden sonra 1832’de katedrale çevrilen cami, 130 yıl kilise olarak kullanıldı.

1962’de Cezayir’in bağımsızlığını kazanmasıyla camide Cezayirliler ilk cuma namazlarını kıldı.

Türkiye tarafından restore edildi

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 2013’te Cezayir’i ziyareti sırasında, Türk-Osmanlı dönemine ait bazı tarihi eserlerin restorasyon çalışmalarına Türkiye’nin katkıda bulunması konusunda iki ülke arasında varılan mutabakatın ardından Keçiova Camii restorasyonu 2017 yılında tamamlandı.

Batı Şeria – Nablus Ulu Camii

Batı Şeria’daki Nablus kentindeki Nablus Ulu Camii, aslında Roma İmparatoru Justinian tarafından 6. yüzyılda inşa edilmiş bir kiliseydi.

Müslümanların bölgede hakimiyet kurmasıyla camiye dönüştürülen ibadethane, Haçlıların hakimiyeti ile tekrar kiliseye çevrildi. 1186’da Selahattin Eyyubi’nin gelmesiyle Müslümanlar kiliseyi tekrar cami yaptı.

Mısır: Aziz Attarin Kilisesi – Attarin Camii

Mısır’ın İskendiriye kentinde 370 yılında Kıpti Ortodoks Kilisesi figürü olan Aziz Athanasius’a adına inşa edilen kilise, 641’de Müslümanların Mısır’ı ele geçirmesiyle cami oldu.

Osmanlı döneminde birçok kez tadilattan geçen cami, 1976’da Attarin Camiisi adıyla resmen tekrar ibadete açıldı.

[TÜHA Haber Ajansı, 16 Temmuz 2020]