Dezenformasyona Karşı Etkin Mücadele

Sosyal medyanın; yanlış bilginin kolayca dolaşıma girmesi, dezenformasyon faaliyetlerine sahne olması, toplumda kutuplaşmayı arttırması ve nefret söylemini yaygınlaştırması gibi zararları gözlemlenmektedir. Bu tür tehditlere karşı öncelikle kriz yöneticileri, önlemler geliştirmektedir. İletişim Başkanlığı’nın düzenli yayınladığı dezenformasyon bültenleri ve Anadolu Ajansı’nın yayınlamakta olduğu Teyit Hattı, sosyal medyada ve televizyonlarda dolaşıma giren yanlış bilgilerin düzeltilmesi konusunda önemli bir rol oynamaktadır. Medyada karşılaşılan bir yanlış bilgi, dakikalar içerisinde bu merkezler tarafından teyit mekanizmasından geçirilerek, doğru bilgi kısa sürede paylaşılmaktadır. Bu sürecin hızlı şekilde işletilmesi, dezenformasyonla mücadelede daha etkin olunduğunu göstermektedir.

Dezenformasyonla mücadelede diğer önemli husus ise kamuoyunun yaşanan gelişmeler hakkında güncel ve doğru bilgiyle şeffaf biçimde beslenmesidir. Dezenformasyon üreticileri, kamuoyundaki bilgi boşluklarından, endişelerden ve beklentilerden faydalanma yolunu kullanabilir. Buna karşın olayların manipüle edilmesinin önüne geçmek için kamuoyunun verilerle, görsellerle, kanıtlar ve şahitlerle birlikte sürekli bilgilendirilmesi önem taşımaktadır.

Diğer bir önemli konu ise sosyal medyanın artık kriz yönetiminde önemli bir rol oynadığıdır. Dezenformasyonun birincil kaynağı sosyal medyadır. Bu nedenle resmi kurumlar, bu platformlarda aktif görünürlük sergilemeli, platformun kendine özgü dilini ve kurallarını benimsemeli ve o platforma uygun içerikler geliştirmelidir. Örneğin tüm sosyal medya kullanıcılarının dezenformasyon faaliyetlerine karşı dirençli olmalarını sağlayacak faaliyetlerin yürütülmesi etkili olacaktır. Afet döneminde birlik ve beraberliği vurgulayan içerikleri zenginleştirmek üzere hashtag kampanyalarının düzenlenmesi buna örnek olarak gösterilebilir.

Dezenformasyonla Mücadelede Kullanıcıların Rolü

Son olarak bütün bu süreçte afetzedelerin içerisinde bulunduğu zor durum hakkında tüm izleyicilerin/kullanıcıların farkındalık sahibi olması beklenmektedir. Sosyal medya konusunda daha dezavantajlı konumda olan yaşlılar, engelliler ve çocuklar gibi gruplara yönelik özel kampanyaların da planlanması önemlidir. Zira bu gruplar sosyal medyada kendi seslerini yeterince duyuramadıkları gibi, bu mecralardaki dezenformatif içeriklerin de parçası haline gelebilmektedir. Tüm kullanıcıların, bu zor süreçte gerekli hassasiyeti göstermesi beklenmektedir. Kullanıcılar afet hakkında bilgi paylaşırken olabildiğince resmi kaynakların bağlantılarını paylaşmaya özen göstermelidir. Mesaj gruplarında paylaşılan kaynağı belli olmayan ses kayıtları gibi içeriklere özellikle temkinli yaklaşılmalıdır. Yanlış bilgiye karşı doğru bilginin dolaşımına destek olmaları beklenmektedir.

Afet Sürecinde Influencer Tartışması

Bu afet sürecinde sosyal medyada etkili olan bazı isimlerin daha fazla ön plana çıkarak arama-kurtarma ve yardım faaliyetlerinde rol oynadıkları gözlemlenmiştir. AFAD ve Kızılay başta olmak üzere resmi kurumların dışında bu tür oluşumların sahada oynadıkları rol kamuoyunda bazı tartışmalara da neden olmuştur. Şarkıcı, yayıncı, oyuncu ya da vasıfsız olan sosyal medya influencerlarının doğal afet sürecinde sosyal sorumluluk refleksi göstererek faaliyetlere katılması kamuoyunun büyük bölümünün takdirini toplamıştır. Özellikle de AFAD ile koordinasyon halinde çalışan gruplar yerel ağlar oluşturarak faaliyetlerin daha etkili yürütülmesine de katkı sunmuştur. Ancak doğal afet gibi kriz dönemlerinde süreçlerin uzmanlık ve hassasiyet içerisinde yürütülmesi daha önemli hale gelmektedir. Böyle durumlarda herhangi bir uzmanlığı olmayan ya da yeterli eğitime/bilgiye/kapasiteye sahip olmayan influencerların sosyal medya üzerinden kamuoyunu yanlış şekilde yönlendirme ihtimaline sahip oldukları gözlemlenmiştir. Örneğin depremzedelere yardım götüren bazı sosyal medya infleuncerların, yardımların çok fazla reklamını yaparak depremzedelerin acılarını istismar ettiği ve sahada olumsuz etkiler meydana getirdiği görülmüştür. Ya da bazı influencerların sosyal medyada daha fazla etkileşim alabilmek için yanlış bilgiyi yaydığı ve dezenformasyonun bir parçası haline geldiği görülmüştür. Bu tür durumlara karşı kamuoyunun farkındalık geliştirmesi beklenmektedir.

***

Yenal Göksun