SPD Başkanı Yıldız : Çeşme’nin Suyu Siyasi Polemik Konusu Olmamalı. Büyük Resim Ortada

İZMİR (Çeşme),  26 TEMMUZ  2025 

Su Politikaları Derneği Kurucu Üyesi ve Başkanı, Su Politikaları Uzmanı, Akademisyen, İnşaat Mühendisi Dursun YILDIZ, İzmir’in gözde turizm merkezi Çeşme yaşanan su sıkıntısı konusunda, TÜHA / TÜRKUAZ İnternational News Agency’na açıklamalarda bulundu.

İlçede yaz aylarında bir milyona yaklaşan nüfus su talebini artırıyor. Su yönetiminde altyapı yatırımları kadar bilinçli su tüketimi de şart. Mevsimlik dinamik su talebi büyük olan turistik tatil bölgelerinde suyun arz ve talep yönetimi birlikte yapılmalı. Ayrıca tatil yörelerinin su hizmetleri yönetimi için suyun bedel tesbiti ve sektörel kullanımı konusunda yeni yasal yönetmeliksel düzenlemeler yapılmalıdır.

Özetle:Çeşme’deki su kesintileri siyasi polemik konusu değil su güvenliğimiz için uyarı olmalıdır. Çünkü bu konuda siyasi polemik dışında yapılacak çok iş bulunmaktadır.

İzmir’in Çeşme ilçesine ilave su temini için inşa edilen Karareis Barajı su temini projesi arıtma tesisi hariç tamamlanmıştır. Arıtma tesisinin de 1 ay içinde işletmeye alınması planlanmıştır. Ama ilçeye halen suyun alındığı mevcut barajda su bitmeye yaklaşınca kesinti programı uygulamak zorunda kalınmıştır.

Su’da krizi yönetmek zordur. Su yoksa yönetilecek bir şey de kalmamaktadır. Bu nedenle her yılın başında risk analizi yapıp planlı bir şekilde riskin önceden yönetilmesi şarttır. Bunun için su yönetimi kurumları havza ölçeğinde tam bir koordinasyon içinde çalışabilmelidir.

İzmir’in turistik bölgelerinden olan ve özellikle yerli turistlerin uğrak noktası Çeşme’de su sıkıntısı kriz aşamasına geçmek üzeredir. Yarın İzmir Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü (İZSU) ilçede zorunlu su kesintisi uygulaması başlatacak. Çeşme’de bugünden itibaren günde 7 saat su kesintisi uygulanmaktadır.

2024 yılına göre İzmir’in içme suyunu sağlayan tüm barajlarındaki aktif doluluk oranları geçen yılın aynı dönemine göre yarı yarıya düşmüş durumda. İzmir’in içme ve kullanma suyunun önemli bir bölümünü sağlayan Tahtalı Barajında bu oran yüzde 24’ten yüzde 9’a düşmüştür. Çeşme’nin içme suyunu sağlayan Alaçatı Kutlu Aktaş Barajı’nda ise doluluk oranı 2024’ün aynı gününde yüzde 25 iken bugün yüzde 4’e düşmüştür. Kriz yönetimi için İlçede belediye, su kesintisi dahil çeşitli tasarruf önlemlerini uygulamak zorunda kalmıştır.

Aşırı Kurak bir 9 ay

2024 yılının Ekim ayından bu yana yeterli yağış alamayan Ege Bölgesinde meteorolojik olarak kurak ve şiddetli kurak bir 10 ay yaşadı. ilkbahar yağışlarının da yetersiz kalmasıyla barajlar yaz dönemine çok düşük su hacimleriyle girmek zorunda kaldı. Halen İzmir’e su sağlayan barajlardaki ortalama doluluk oranı geçen yılın yaklaşık yarısıdır . “Meteorolojik kuraklık hidrolojik kuraklığa dönüşmüş ve baraj ve göllere giren su miktarları azalmıştır. Barajlardaki doluluk oranının azalmasının meteorolojik ve yönetsel iki sebebi vardır. Bunlardan meteorolojik olan doğrudan yağışların azalmasına bağlıdır. Yönetsel olanı ise suyun verimsiz kullanımı ve yönetimidir. Su şebekelerindeki kayıp ve kaçakların yüksek olması da yönetim sorunu olarak görülür. Ancak İZSU Genel Müdürlüğü’nün Çeşmedeki 30 yıllık, eskimiş su şebekesini değiştirme projesinde sona gelinmiştir. Bu proje yaz aylarında nüfusu 1 milyonu aşan Çeşme’nin su sıkıntısını büyük oranda rahatlatacaktır. Ancak altyapının yenilenmesinin yanı sıra, su kullanım bilincinin arttırılması çalışması da yapılmalıdır. Ayrıca her su yılı başında bir su bütçesi hesabı yapılmalı ve barajlardaki doluluk oranı da dikkate alınarak su talebi yönetilmelidir. Aşırı su kullanımını önleyici tedbirler zamanında alınmalıdır. Su arz güvenliği için kriz aşamasına geçmeden hidrolojik kuraklık riski yönetilmelidir.

Mevsimsel Su Talebindeki büyük artış iyi yönetilmeli

Çeşme’nin yerleşik nüfusunun yaklaşık 51 bin olmasına rağmen bu sayının tatilciler ve turistlerle birlikte kışın 300 bin, yazın ise 1 milyona ulaşması su yönetimini zorluyor. Yazın 3-4 kat artan su talebini karşılamak güçtür. Bu dinamik su talebinin karşılanması için kısıtlı suyun çok planlı ve verimli şekilde yönetilmesi şarttır. Bu yönetime suyu kullananlar da aktif bir şekilde katılmalıdır. Su talebi yazın çok büyük oranlarda artan yörelerimizde talebin yönetilmesi gerekiyor. Bu kapsamda insani su temini hakkı gözetilerek su’da dinamik bedel takdiri uygulamasına geçilmesi de bir alternatif olarak değerlendirilebilir.

Karareis Barajı ve Çeşme Su Temini İsale Hattı

Ne Yapıldı. Ne yapılmalı ?

Çeşme’de su arzını sürdürülebilir hale getirmek için ilave su temini projesi çalışması yapılmıştır. Çeşme’nin kısa vadede su arz güvenliği için inşa edilen Karareis ve Salman Barajlarında su tutulmuş,33 km’lik isale hattı terfi merkezleri ve yükleme depoları tamamlanmıştır. Karareis Barajı’ndan gelecek olan suyu arıtacak günlük 23.760 m³ kapasiteli arıtma tesisinin ise 1 ay içinde devreye alınacağı açıklanmıştır. Ancak bu tesis tamamlanamadığı için bu yeni su iletim sistemi işletmeye alınamamıştır. Kurak bir dönemin sonunda Çeşme’ye su alınan Kutlu Aktaş Barajı boşalınca Çeşme’de su kısıtlaması programı başlatılmıştır.

Bu barajlardan Çeşme’ye yılda yaklaşık 3.74 milyon m³ ilave içme-kullanma suyu temin edilmesi hedeflenmektedir. Bu projeler Çeşme’nin kısa dönemli ilave su ihtiyacı için çok önemli bir işlev görecektir. Ancak bu altyapı tamamlansa bile yaz nüfusu çok yüksek olan bu ilçenin su’da talep yönetimine geçmesi ve etkin bir su yönetimi planı uygulaması gerekecektir.

Koordinasyon eksikliği var

Türkiye genelinde su kullanımını yönetmekte bir koordinasyon eksikliği yaşanıyor. İzmir Büyükşehir Belediyesi ,İZSU veya DSİ gibi kurumlar, mevcut imkanları ve yetki-sorumlulukları çerçevesinde görevlerini yapmaya çalışıyorlar. Ancak su yönetimimizde genel olarak çok başlı, çok parçalı bir yapı ve koordinasyon eksikliği mevcut. Örneğin Çeşme örneğinde de İZSU ve DSİ , yeni su temini sistemi içindeki Karareis Barajı, İsale Hattı, Depo inşaatı ve Arıtma Tesisini tam bir koordinasyon içinde tamamlayamadı. Sistemin büyük bölümü tamamlandı ancak Arıtma tesisi inşaatı bitmedi. Bu durumda sisteme su alınamıyor. Kuraklık etkisi ile mevcut suyun alındığı Alaçatı Kutlu Aktaş Barajında su azalınca Çeşme’de su krizi başladı.

Türkiye’de su yönetimi bir geçiş dönemi içinde. Yasal, yönetsel ve kurumsal olarak birçok düzenleme ve yeniden yapılanmaya ihtiyacı var. Bunun için öncelikle uzun zamandır hazırlıkları süren su yasası taslağının yasalaşması gerekiyor. Kurumlararası koordinasyonun Nehir Havzası ölçeğinde sağlanması için havza ölçeğinde güçlü ve etkin bir kurumsal yapıya ihtiyaç bulunuyor.

***

Yazar hakkında

Araştırmacı Yazar ve Akademisyen Dursun YILDIZ

Su Politikaları Derneği Kurucu Üyesi ve Başkanı, Su Politikaları Uzmanı, Akademisyen, İnşaat Mühendisi.

1958 yılında Samsun’da doğdu. İTÜ İnşaat Fakültesi’nden mezun olduktan sonra Devlet Su İşleri’nde çalışmaya başladı, kurumun çeşitli daire başkanlıklarında yöneticilik yaptı. Bu süre içinde Hollanda’da Uluslararası Hidrolik Enstitüsü’nde 1 yıl lisans sonrası, ABD’de ise 3 aylık uygulama eğitimleri aldı. Daha sonra Hacettepe Üniversitesi Hidropolitik ve Stratejik Araştırma ve Uygulama Merkezi’nde Su Politikaları alanında Yüksek Lisans çalışmasını tamamladı. Bu arada Ankara Üniversitesi ATAUM’da AB Uzmanlığı ve Uluslararası İlişkiler Uzmanlık diploma eğitimlerini de tamamladı. Yıldız DSİ’de çalıştığı süre boyunca üniversitelerde de ders verdi.

Su ve Toprak Yönetimi, Su Güvenliği, Su Sorunları, Orta Asya Suları, Orta Doğu Suları, Su Savaşları gibi konularda 15 adet kitabı ve çok sayıda rapor ve uluslararası dergilerde yayınlanmış makalesi var. TEMA Bilim Kurulu üyesi olan Yıldız, Uluslararası Su Yönetimi ve Diplomasisi dergisinin editörlüğünü yapıyor ve İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü’nün Uluslararası Su Kaynakları Bölümü’nde Su Politikaları dersi veriyor.