SPD Başkanı Dursun Yıldız : Ankara’nın Güvenli Su Geleceği İçin Gerede Su Temini Sisteminin Katkısı Arttırılmalı !

* Ankara’nın Güvenli Su Geleceği İçin Gerede Su Temini Sisteminin Katkısı Arttırılmalı !

* Ankara’nın Güvenli Su Geleceği için Ankara içme ve kullanma suyu temin sistemine Gerede hattının katkısını arttırma çalışmaları öncelikle ele alınmalı!. -Dursun YILDIZ-

* Detayı bültenimizde!…

TÜHA/ TÜRKUAZ  İnternational News Agency

SPD Başkanı Dursun Yıldız 

ANKARA,  23 Haziran 2025

Ankara’nın su arz güvenliğinin sürdürülebilir bir şekilde sağlanabilmesi için Ankara su şebekesinde yüzde 40olan kayıp kaçak oranının azaltılması ,su tüketimi yüksek olan işletmelerin daha sıkı kontrol edilmesi ve Gerede sistemine suyu aktaran regülatörün yerine Baraj inşasının değerlendirilmesi gerekiyor.

Ankara İçmesuyu 2. Merhale Pojesi Gerede Sisteminin ilk fizibilite çalışmasında Işıklı Regülatörü (su çevirme yapısı)yerine Baraj projesinin bulunduğunu belirtti. Ancak daha sonra baraj gölü altında kalacak olan yerlerden yapılan şiddetli itirazalar nedeniyle baraj projesi regülatöre çevrildi.

Işıklı Regülatörü , Gerede Tüneli Çamlıdere Barajı sisteminin verimliliği düşük

Ankara’nın artan ilave içme suyu talebini karşılamak için uygulanan “Ankara İçme suyu 2. Merhale Projesi Gerede Sistemi” esas olarak bir havzalararası bir su transferi projesidir.

Gerede havzasındaki Ulusu Çayı üzerinde yapılan Işıklı Regülatörü’nden temin edilen su, 31,5 kilometre uzunluğuyla Türkiye’nin en uzun iletim tüneli olan Gerede Tüneli vasıtasıyla cazibeli olarak 1 milyar 220 milyon metreküp su kapasitene sahip Çamlıdere Barajına iletilmektedir.

Çamlıdere Barajı’na giren yıllık akımlar barajın sadece yüzde 15’ini dolduruyor

Çamlıdere barajına kendi havzasından giren yıllık ortalama akımlarla barajın sadece yüzde 15’i doluyor. Ancak barajdan Ankara’ya su verilmek zorunda olunduğu için bu hacmin büyük bölümü boş kalıyor.

Çamlıdere Barajı planlanırken Gerede suyunun bu baraja aktarılacağı düşünülerek su depolama hacmi çok büyük yapılmıştır. Ancak Baraj bugüne değin %40 doluluk oranının üzerine çıkamamıştır. Halen Çamlıdere barajının toplam doluluk oranı yüzde 25’dir.

Gerede sistemi 2020 yılı başında işletmeye alınmış ve tünel ile Çamlıdere barajı gölüne su aktarmaya başlamıştır. Gerede Sistemi’nden yıllık 226 milyon metreküp su alınabileceği planlanmış olmasına rağmen 2020 ,2021 ve 2022 yıllarında bu su alınamamıştır.

Buna rağmen Gerede su temini sistemi bugüne kadar Ankara’nı su arz güvenliği ve kalite güvenliğini sağlamada büyük bir işlev görmüş ancak bu işlevi kapasitesinin çok altında kalmıştır.

Suyun çevrildiği Filyos havzasının suyu yıllara göre değişken

Gerede Çayında çevirme yapısına çok yakın olan Afatlar akım gözlem istasyonunda 1968- 2017 yılları arasında DSİ tarafından yapılan ölçümlere göre ortalama debi 7,7 m3/s’dir. En yüksek debi Nisan, en düşük debi Ağustos ve Eylül aylarında gerçekleşmektedir Bu bölgede en yüksek yıllık ortalama 13.1 m3/s ile 1981yılında, en düşük ortalama ise 2.2 m3/s ile 1994 yılında kaydedilmiştir. 1968-2017 yılları arasındaki 50 yıllık ölçümlere göre havzanın yıllık potansiyeli 238 hm3 civarındadır. Ancak bu miktar en kurak yılda (1994) 68 hm3 e inmiş, en yağışlı yılda (1981) 406 hm3’e çıkmıştır.

Aktarılan debinin beklenenin altında kalması nedeniyle 2021 yılında DSİ Genel Müdürlüğü ve ASKİ yöneticileri bu sistemin işleyişine ilişkin değerlendirme toplantıları yapmıştır.

Çamlıdere Barajı ve Gerede Tüneli’nin Rantablitesi Düşük

Çamlıdere barajının rezervuarının havza potansiyeline göre çok büyük yapılmasının nedeni Gerede sisteminden getirilecek olan ilave suyun Çamlıdere barajında depolanmasını sağlayarak Ankara’yı kurak dönemlerde rahatlatmaktı. Çamlıdere Barajı Planlama çalışmasında; baraja Gerede sisteminden gelecek olan suyun bir bölümünün Ankara’ya verilmesi ve arta kalan su ile baraj rezervuarının doldurularak Ankara’yı en az iki yıl kuraklık etkisinden korumaktı.

Böylece Ankara’nın su arz ve kalite güvenliği bugünküne göre çok daha sürdürülebilir bir duruma getirmiş olacaktı. Gerede sistemi Ankara’nın sık sık yaşadığı kuraklıklarda kentin içme suyu potansiyeline ve kalitesine önemli katkılar yapacaktı. Ancak bugüne kadar Gerede sisteminin katkısının kısmi olarak gerçekleştiği ve beklenen verimin elde edilemediği görülmüştür.

Bu durum 1,2 milyar m3 depolama kapasiteli olarak inşa edilen Çamlıdere Barajının, Türkiye’nin en uzun içme suyu tüneli olarak inşa edilen 32 km lik 4,5 m çapındaki tünelin rantablitesini düşürmüştür.

Bu nedenle Ankara içme ve kullanma suyu temin sistemine Gerede hattının katkısını arttırmak için yapılacak olan çalışmalar öncelikle ele alınmalıdır.

Gerede sistemine su sağlamak için mevcut çevirme yapısı yerine ilk fizibilite çalışmasında yer aldığı gibi bir baraj yapımının düşünülmesi Ankara suyunun arz ve kalite güvenliğine önemli etkisi olacaktır.

Yeni Master Plana göre 2029’dan itibaren Ankara’ya ilave su Kızılırmak’tan getirilecek.

ASKİ tarafından hazırlatılan Ankara İli İçmesuyu, Atıksu ve Yağmursuyu Yönetimi Master Planı çalışmaları 2020 yılında başlamış ve son aşamaya gelmiştir. Ankara Master Plan Çalışması, hedef yılı 2054 e kadar Ankara’nın büyüme ve gelişmesine paralel artış gösteren içmesuyu ve atıksu yönetimi için sürdürülebilir bir yol haritası sunmaktadır. Bu Master Plana göre Ankara’nın miktar olarak su ihtiyacı artmakta olup 2029 yılından itibaren Ankara’ya ilave su temini gerekecektir. Ankara İli İçmesuyu Atıksu ve Yağmursuyu Yönetimi Master Planında Ankara metropol kentin 2030, 2040 ve 2054 yılları su ihtiyacının mevcut kaynak kapasiteleri ile karşılanamadığı yer almaktadır. Bu plan

çalışmasında Ankara için yerüstü su potansiyellerinin tüm ara yıllar için de ihtiyacı karşılayıp karşılamadığı incelenmiş ve 2029 yılından itibaren ilave kaynak ihtiyacı olduğu tespit edilmiştir.

Master Plandaki Alternatif: Kızılırmak Suyu

Kesikköprü Barajı’ndan Ankara’ya 167 hm³/yıl su tahsisi bulunmaktadır ve bu miktar 1. merhale iletim hattı ile temin edilmektedir. Yeni Master Planda, “Metropol kent için halihazırda planlanmış olan Kesikköprü Barajı 2. merhale su temin sisteminin hamsu ,ihtiyacını giderebilecek kapasitede olduğu ve bu sistemin bir alternatif olarak değerlendirildiği yer almaktadır. Kesikköprü 2. merhale su temin sisteminin inşa edilmesi ile bu barajdan yılda 333 milyon m3 daha suyun alınması planlamıştır. Bu durumda tüm barajlardan alınabilecek toplam içme suyu miktarı yaklaşık yıllık 996 milyon mᵌ olmaktadır. DSİ tarafından hazırlanan Raporlarda Kızılırmak suyunun içme ve kullanma için kalitesinin yetersiz olduğu yer almıştı. Yoğun sülfat içeren bu su halen diğer sularla yüzde 40 oranının altında karıştırılıp(paçallanarak) İvedik arıtma tesisinde arıtıldıktan sonra şebekeye verilmektedir.

ASKİ Genel Müdürü Sn Akçay son basın toplantısında Kesikköprü Barajı’ndan dördüncü hattın yapılmasının söz konusu olduğunu belirterek, Ankara’nın su geleceğinin Kızılırmak suyuna bağlı olacağını açıklamıştır. Bu alternatif Master Planda da alternatif olarak yer almaktadır. Kesikköprü Barajından Ankara içme ve kullanma suyu için alınan Kızılırmak suyu sülfat, sodyum ve klorür oranı yüksek olup standart içme suyu limitlerine yaklaşmakta veya sınırları zorlamaktadır. İvedik Arıtma Tesisleri teknik olarak Kızılırmak suyunun arıtılarak içmesuyu standartlarına uygun hale getirilmesine uygun değildir. Ayrıca Kızılırmak suyunun Kesikköprü Barajından Ankara’ya iletilmesi için yaklaşık 5 ayrı pompa istasyonundan toplam 700 m. pompaja ihtiyaç vardır. Bu da suyun birim enerji maliyetini çok arttırmaktadır. Tüm bu nedenlerle Ankara’nın mevcut suyunu Kızılırmak suyuna en az ihtiyaç duyacak şekilde en verimli şekilde kullanmak bir tercih değil büyük bir zorunluluk olmuştur. Bu kapsamda işletmesi çok pahalı olan ve kalitesi düşük olan Kızılırmak suyuna bağımlılığın en aza indirilmesi için Gerede Hattının Katkısını arttırma çalışmaları büyük önem kazanmıştır.

***

Yazar hakkında

Araştırmacı Yazar ve Akademisyen Dursun YILDIZ

Su Politikaları Derneği Kurucu Üyesi ve Başkanı, Su Politikaları Uzmanı, Akademisyen, İnşaat Mühendisi.

1958 yılında Samsun’da doğdu. İTÜ İnşaat Fakültesi’nden mezun olduktan sonra Devlet Su İşleri’nde çalışmaya başladı, kurumun çeşitli daire başkanlıklarında yöneticilik yaptı. Bu süre içinde Hollanda’da Uluslararası Hidrolik Enstitüsü’nde 1 yıl lisans sonrası, ABD’de ise 3 aylık uygulama eğitimleri aldı. Daha sonra Hacettepe Üniversitesi Hidropolitik ve Stratejik Araştırma ve Uygulama Merkezi’nde Su Politikaları alanında Yüksek Lisans çalışmasını tamamladı. Bu arada Ankara Üniversitesi ATAUM’da AB Uzmanlığı ve Uluslararası İlişkiler Uzmanlık diploma eğitimlerini de tamamladı. Yıldız DSİ’de çalıştığı süre boyunca üniversitelerde de ders verdi.

Su ve Toprak Yönetimi, Su Güvenliği, Su Sorunları, Orta Asya Suları, Orta Doğu Suları, Su Savaşları gibi konularda 15 adet kitabı ve çok sayıda rapor ve uluslararası dergilerde yayınlanmış makalesi var. TEMA Bilim Kurulu üyesi olan Yıldız, Uluslararası Su Yönetimi ve Diplomasisi dergisinin editörlüğünü yapıyor ve İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü’nün Uluslararası Su Kaynakları Bölümü’nde Su Politikaları dersi veriyor.