Kadife Değil Çelik: Seçimler Ermenistan’ın Rusya Politikasını Etkiler mi?

İkinci Karabağ Savaşı’nın sonuçlarına bağlı olarak 2020 yılının Kasım ayında Ermenistan’da büyük bir siyasi kriz yaşanmış ve bu nedenle de erken seçim kararı alınmıştır. Zira dönemin Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Vladimir Putin tarafından imzalanan “Üçlü Anlaşma” ile çatışmalar durdurulmuş; Kelbecer, Ağdam, Şuşa ve Laçin bölgeleri işgalden kurtarılmıştır. Bu anlaşmanın imzalanmasından sonra başlayan ve Paşinyan’ın istifasını talep eden protestolar aylarca sürmüştür.

20 Haziran 2021 tarihinde Ermenistan’da gerçekleştirilen Parlamento Seçimleri, ülkenin iç politikasını çıkmaza sürükleyen tüm bu muhalif protestolara rağmen Paşinyan lehine sonuçlanmıştır. Aslında seçim sonuçları çok şaşırtıcı değildir. Ancak muhalefetin yanı sıra Ermenistan Ordusu’nun üst düzey yetkilileri dâhil toplumun pek çok kesiminden gelen ve aylar süren istifa çağrılarına karşı Paşinyan’ın konumunu ısrarla koruması, iktidarı kolaylıkla bırakmayacağının göstergesi olarak yorumlanabilir. Zaten seçimler de bu durumu teyit etmiştir.

Bununla birlikte toplumdaki politik yorgunluk seçmen oranına da yansımıştır. Toplam 25 siyasi parti ve bloğun yarıştığı seçimde en ciddi muhalif aday ise Ermenistan İttifakı’nın adayı olan Robert Koçaryan’dı. Yaşanan yoğun protestolara, darbe tartışmalarına ve güçlü isimlerin adaylıklarına rağmen yaklaşık 2,5 milyon civarında insanın seçmen olduğu yarışta, yalnızca 1,2 milyon kişi oy kullanmıştır.[1] Ülke nüfusunun %49,9’una denk gelen bu oran, katılımın ne denli düşük düzeyde kaldığını göstermektedir. Bu da toplumun siyasi krizlerden yorulduğunu gözler önüne sermektedir.

Seçimleri ise %53,9 oyla Paşinyan kazanmıştır. Paşinyan, bu başarısını sadece kendi destekçilerine değil; aynı zamanda Robert Koçaryan ve Serj Sarkisyan’a karşı alternatif olarak kendisine yönelen seçmenlere de borçludur. Yani Ermenistan’ın genç seçmenlerinin, eski oligark elitlere karşı Paşinyan’ı tercih ettiği söylenebilir.

Ermenistan Parlamentosu’nun yeni hükümetini kuracak olan Paşinyan’ın bundan sonraki dış politikasında Rusya’nın rolü ele alındığında, iki ülke arasındaki ilişkilerin, seçim sonuçlarına bağlı olarak köklü bir değişikliğe uğramayacağı söylenebilir. Bilindiği gibi Koçaryan, Rus yanlısı bir politikacı olarak tanınmaktadır. Bu nedenle de Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’le sık sık kişisel temaslar kurarak etkileşimde bulunmaktadır. Bu nedenle de Koçaryan’ın kazanması durumunda, iki ülke arasındaki daha dostane ilişkilerin gelişeceği öngörülmekteydi. Ancak Paşinyan’ın da Rusya’yı tamamen karşısına alacak bir politika uygulayacağı söylenemez.

Ülkelerin dış politikalarında karar alıcıların rolü önemli bir etken olarak belirleyici olsa da küresel ve bölgesel konjonktür de bağlayıcı niteliktedir. Bu kapsamda Rus-Ermeni ilişkilerinde Paşinyan’ın tek başına yaratacağı etkiden ziyade; Karabağ Meselesi ve bölgedeki sınır güvenliğinin kontrolünde bulunan Rus Barış Gücü’nün varlığı gibi faktörler belirleyici olacaktır. Paşinyan “Bu sefer kadife değil, çelik”[2] söylemiyle Batı yanlısı bir lider olarak daha sağlam bir devrimle iktidara geldiğini ifade etse de dış politikada Rusya’ya olan yaklaşımını tamamen değiştireceği düşünülmemektedir.

Moskova’nın yaklaşımına bakıldığında ise Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Maria Zaharova’nın yaptığı açıklama dikkat çekmektedir. Zaharova, “Rusya, Ermenistan’daki seçim sonuçlarının ülkenin kalkınmasına, Moskova’yla ilişkilerin güçlendirilmesine ve Güney Kafkasya’da istikrar ve güvenliğin tesisine katkıda bulunmasını bekliyor.” açıklamasını yapmıştır.[3] Ayrıca Zaharova, 9 Kasım 2020 ve 11 Ocak 2021 tarihlerinde Azerbaycan-Ermenistan-Rusya liderlerinin imzaladığı Üçlü Anlaşma’nın tam olarak uygulanmasına da vurgu yapmıştır.

Gerek Zaharova’nın açıklaması gerek Moskova’nın seçim sonuçlarından dolayı Ermenistan halkını kutlaması ve gerekse de Kremlin’in Paşinyan’ın partisinin başarısı için “büyük bir zafer” tanımlaması yapması, Rusya-Ermenistan ilişkilerinde stratejik işbirliğinin devam edeceğini göstermektedir. Zaharova’nın “Üçlü Anlaşma” konusunu öncelikli olarak vurgulaması ise Moskova’nın Paşinyan’a yaptığı bir erken uyarı olarak yorumlanabilir.

Karabağ Meselesi’ni çözüm noktasına getiren Üçlü Anlaşma’nın ihlal edilmesi durumunda, savaşın yeniden başlaması kaçınılmaz olacaktır. Moskova, yeni kurulacak olan Paşinyan liderliğindeki Ermenistan Hükümeti’ne bu konudaki hassasiyetini bir kez daha bildirirken; Moskova-Erivan hattındaki ilişkilerinin seyrini de belirlemektedir. Söz konusu uyarı, Erivan’ın Moskova’yla olan stratejik işbirliğinin yanı sıra bölgede yalnız hareket edemeyeceğinin de işareti olarak değerlendirilebilir. Moskova’dan ilişkilerin geleceğine yönelik yapılan son açıklama ise Rusya Federasyonu Konseyi Uluslararası İlişkiler Komitesi Başkanı Vladimir Dzhabarov’dan gelmiş ve Dzhabarov; Moskova-Erivan ilişkilerinin nihai seçim sonuçlarından bağımsız olarak sürdürüleceğini söylemiştir.[4]

Sonuç olarak bölgesel güvenlik ve istikrar açısından Ermeni karar alıcılarının daha etkin dış politika yürütmeye yönelik adımlar atması, ülkenin sosyo-ekonomik kalkınması adına önem taşımaktadır. Bu noktada Erivan’ın dış politikasında önem arz etmeye devam edeceği belirgin olan başat aktör ise Moskova’dır. Bu nedenle de ilişkilerde keskin değişiklikler beklenmemelidir.

[1] Троекратный перевес у Пашиняна: последние данные по выборам в Армении (Troekratnıy pereves u Paşinyana: posledniye dannıye po vıboram v Armenii), Gazeta.ru, ttps://www.gazeta.ru/politics/2021/06/20_a_13658330.shtml, (Erişim Tarihi: 21.06.2021).

[2] Пашинян заявил, что в Армении произошла «стальная» революция (Paşinyan zayavil şto v Armenii proizoşlo “stalnaya” pevalutsiya), Gazeta.ru, https://www.gazeta.ru/politics/news/2021/06/21/n_16133456.shtml, (Erişim Tarihi:22.06.2021).

[3] Россия рассчитывает на укрепление отношений с Арменией по итогам выборов в парламент (Rossiya rassçitivaet na ukrepleniye otnaşeniy s Armeniey po itogam vıborov v parlament), Tass.ru,  https://tass.ru/politika/11710249, (Erişim Tarihi: 21.06.2021).

[4] В России оценили перспективы отношений с Арменией после выборов (V Rossii otsenili perspektivı otnoşeniy s Armeniey posle vıborov), News.ru, https://news.ru/cis/v-rossii-ocenili-dalnejshie-otnosheniya-s-armeniej-posle-vyborov/, (Erişim Tarihi:22.06.2021).

***