enflasyonemeklilikötvdövizakpchpmhp
SON DAKİKA
07:42 Tarihle Mayalanan Şehir Afyonkarahisar’da 7. Uluslararası Gastro Afyon Turizm ve Lezzet Festivali 19 Eylül’de Başlıyor
07:08 Eğitim-İş raporuna göre şehir dışında okuyan öğrencilerin aylık giderleri 50 bin TL’yi, üniversiteye başlarken yapılan ilk masraflar ise 100 bin TL’yi geçti.
03:27 Türkiye’nin yerli ve milli gururu T10F Togg, ön satış öncesi deneyim merkezlerinde ziyarete açıldı…
03:12 CHP’nin 38. Olağan Kurultayı ile 6 Nisan 2025’teki 21. Olağanüstü Kurultayı’nın iptaline ilişkin dava, 24 Ekim Cuma gününe ertelendi
02:51 Bayrampaşa Belediyesine yönelik yolsuzluk soruşturması kapsamında 3 zanlı daha gözaltına alındı…
02:42 Cumhurbaşkanı Erdoğan: İsrail işgallerini genişletme çabasında
02:03 Cumhurbaşkanı Erdoğan, Bakü’nün düşman işgalinden kurtuluşunu kutladı
22:58 2025 Avrupa Basketbol Şampiyonası (EuroBasket 2025) ikincisi A Milli Basketbol Takımı, Letonya’nın başkenti Riga’dan İstanbul’a döndü.
22:29 Cumhurbaşkanı Erdoğan’dan Katar’da yoğun diplomasi trafiği
21:30 3. KONYA GASTROFEST Yüz Binleri Ağırladı; Başkan Altay Misafirlere Teşekkür Etti
07:56 İletişim Başkanı Duran: Türkiye, geleceğin enerjisini bugünden inşa ediyor
07:51 Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanı Göktaş,”Şiddetle mücadelede güçlü bir teknoloji altyapısı oluşturuyoruz”
07:49 Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığından yapay zeka destekli yeni dönem
07:35 Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı, Suriye Tarım ve Tarım Reformu imza töreninde konuştu…
07:35 Göç İdaresi Başkanlığının yürüttüğü çalışmalar sonucunda, Mobil Göç Noktası araçlarının sayısı bu yıl itibarıyla 375’e çıkarıldı.
07:30 SPD Başkanı Yıldız: Teknik çözümleri biliyoruz; ihtiyacımız olan bilgiyi politikaya, politikayı da uygulamaya dönüştürmektir.
07:24 Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığınca, Anka Çocuk Destek Programı ile bugüne kadar yaklaşık 20 bin çocuğa destek verildi.
07:16 İstanbul Havalimanı günlük ortalama 1624 uçuşla bir kez daha Avrupa’da birinci, dünyada beşinci en yoğun havalimanı oldu
07:15 Cumhurbaşkanı Erdoğan, Kudüs Rum Ortadoks Patriğini kabul etti
07:09 Dışişleri’nden Yunanistan’a tepki
TÜMÜNÜ GÖSTER →

İran-Azerbaycan Gerginliği: Yanlış Giden Ne?

İran-Azerbaycan Gerginliği: Yanlış Giden Ne?
A+
A-

Uluslararası güç mücadelesinde ana aktörlerinin Batılı ülkeler, Çin ve Rusya’nın olduğu 21. yüzyılda İslam ülkelerinin mevcut halleriyle masada değil de menüde yer aldığı hatırlanırsa İran, Azerbaycan ve diğer İslam ülkelerinin çatışma değil işbirliğini öne çıkaran politikalar izlemeleri zaruridir.

     Prof. Dr. Kemal İNAT

İran ile Azerbaycan arasında son günlerde karşılıklı askeri tatbikatlar, İran’a ait araçların Karabağ’a Bakü’den izinsiz girmesi, bunun sonucunda İranlı tır şoförlerinin gözaltına alınması ve karşılıklı resmi açıklamalarla tırmanan gerginlik aslında bölgesel güç mücadelesinin yansıması olarak yaşanıyor. İran’daki bazı çevreler, Türkiye ile Azerbaycan arasında son dönemde artan işbirliğini İran için bir risk olarak görüyorlar. Bunda, Tahran’ın Azerbaycan-Ermenistan rekabetinde kendisini Müslüman ülke olan Azerbaycan’ın değil de geleneksel olarak Rusya, ABD ve Fransa tarafından desteklenen Ermenistan’ın yanında konumlandırmış olması ve son Karabağ Savaşı’nda Ermenistan’ın Türkiye tarafından desteklenen Azerbaycan tarafından ağır bir yenilgiye uğratılmasının rolü de var.

İran ile Ermenistan arasındaki “yakınlık”, Türkiye ile Azerbaycan arasındakine benzer bir yakınlık değil kuşkusuz. Ermenistan’ın yukarıda bahsettiğim diğer ittifak ağları böyle bir yakınlığın kurulmasına da müsaade etmez. Ancak Azerbaycan konusunda baştan beri ilk düğmeyi yanlış ilikleyen Tahran yönetimi kendisini bölgede Rusya ve Ermenistan ile aynı blokun içerisinde buldu. Bunda İran’ın ABD ve Avrupa ile yaşadığı sorunlar ve İsrail’in de Azerbaycan’a yanaşma girişimlerinin etkisi oldu mutlaka. Ancak bütün bunlar İran’a Azerbaycan konusunda yanlış yapma hakkı vermiyor. Üstelik Ermenistan gibi, 30 yıl Azerbaycan topraklarının beşte birini gasp etmiş bir işgalcinin yanında “görüntü” vermesi hiç kabul edilecek bir durum değil.

Tahran’ın Bakü ile yaşadığı şu anki gerginliğe son vermek ve Azerbaycan ile uzun dönemde sağlıklı bir ilişki kurmak için başa dönüp yanlış iliklediği ilk düğmeyi düzeltmesi gerekiyor. Bölgesel güç mücadelesinde kendisini Rusya ve Ermenistan yerine Türkiye ve Azerbaycan’ın yanında konumlandırması gerekiyor. Bunun için de İran içindeki etnik ve mezhepsel kimlikler üzerinden ayrıştırıcı dil kullanan ve “mezhepçi misyoner” yaklaşımlarıyla Tahran’ın Bakü ve Ankara ile ilişkilerini zehirleyen radikal kesimlerle hesaplaşması şart. Bu radikal kesimler bölgede bir Türk ittifakı kurulacağı ve İran’ın bölüneceği, Azerbaycan’ın İsrail ve Amerika’nın kontrolüne girip İran’a karşı mücadelenin bir aracı olarak kullanılacağı korkularını pompalıyorlar. Ancak Tahran’ın onların etkisinde attığı adımlar bu korkuların ortadan kalkmasına değil daha da artmasına neden olan bir atmosfere yol açıyor.

Bu yüzden İran’ın etnik ve dini kimliklere doğru yaklaşması ve “mezhepçi misyoner” anlayış konusunda frene basması gerekiyor. Bölge halklarının etnik ve mezhepsel/dini aidiyetleri konusunda izlenmesi gereken rasyonel politika, bu kimliklerin ayrıştırıcı değil birleştirici yönlerini öne çıkarmaktan geçiyor. Yani İran’ın, Azerbaycan politikasını şekillendirirken birleştirici mezhepsel/dinsel aidiyeti öne çıkarıp ayrıştırıcı etnik aidiyeti mümkün olduğunca görünmez kılması doğru olan yoldur. Bunu yaparken de, Azerbaycan yönetiminin seküler hassasiyetlerini dikkate alıp “İslamcı Şii misyonerlikten” uzak durması da iki ülke arasında “güven” ilişkisi tesis edilmesine katkı sağlayacaktır. Türkiye konusunda ise Tahran yönetimi için rasyonel olan, ayrıştırıcı mezhepsel ve etnik aidiyetleri mümkün olduğunca arka planda bırakıp üst dini kimlik olan İslam’ı öne çıkarmasıdır. Türkiye’nin Azerbaycan politikasında, ayrıştırıcı mezhepsel kimliği arka plana atıp birleştirici etnik aidiyeti öne çıkarıp başarılı olması ve Ankara ile Bakü arasında bu sayede sıkı bir işbirliği ilişkisi kurulması Tahran için örnek olabilir.

Eğer İran yönetimi, ülkesindeki radikal kesimler tarafından pompalanan yukarıda değindiğimiz korkuları yenebilirse hem kendisi daha güvenli adımlar atacaktır hem de Azerbaycan ve Türkiye gibi iki önemli komşusuyla daha sağlıklı bir ilişki kurabilecektir. Azerbaycan’ın İran’dan gelebilecek riskler konusunda kendisini güvende hissetmesi, onu bölgede Rusya, İran ve Ermenistan arasında sıkışmışlık duygusundan kurtaracak ve ABD ile İsrail’e yanaşma ihtiyacını ortadan kaldıracaktır. Bunun sonucunda ise Tahran’ın Azerbaycan’a yönelik temel endişelerinden biri ortadan kalkacaktır. Buna karşılık İran’ın Azerbaycan sınırında askeri tatbikat yapması ve Devrim Muhafızları’na yakın medya organlarında İran’ın gerekirse Azerbaycan’ı binlerce füzeyle vurabileceğine dair haberler çıkması ise Bakü’nün endişelerini artıracak ve İran’ı rahatsız edecek ittifaklara girmeye zorlayacaktır.

Dış politikayı ve komşularla ilişkileri zehirleyen korkuları pompalayan radikal kesimlerin telkinlerine karşı dikkatli olunması konusunda Tahran’a yönelik uyarılar kuşkusuz Bakü ve Ankara için de geçerlidir. Mezhepsel/dinsel ve etnik aidiyetlerin ayrıştırıcı değil birleştirici taraflarının öne çıkarılması ve komşu ülkelere yönelik ideolojik/dinsel misyonerlikten uzak durulması bütün ülkeler için izlenecek en doğru yoldur.

Uluslararası güç mücadelesinde ana aktörlerinin Batılı ülkeler, Çin ve Rusya’nın olduğu 21. yüzyılda İslam ülkelerinin mevcut halleriyle masada değil de menüde yer aldığı hatırlanırsa İran, Azerbaycan ve diğer İslam ülkelerinin çatışma değil işbirliğini öne çıkaran politikalar izlemeleri zaruridir.

[UHA Haber Ajansı, 16 Ekim 2021]

Yorumlar

Henüz yorum yapılmamış. İlk yorumu yukarıdaki form aracılığıyla siz yapabilirsiniz.